Лаўрэатка Нобелеўскай прэміі: Трыбунал над Лукашэнкам патрэбен ужо цяпер

Свету пара змяніць правілы гульні.

Украінская праваабаронца, лаўрэатка Нобелеўскай прэміі міру Аляксандра Матвійчук у калонцы для nv.ua разважае пра трыбунал для Лукашэнкі і Пуціна:

- Сёлета арганізацыі, якую я ўзначальваў больш за 15 гадоў, прысудзілі Нобелеўскую прэмію міру. Гэта прызнанне намаганняў усяго ўкраінскага народа, які змагаецца за свабоду і дэмакратычны выбар. Таксама гэта ўнікальная магчымасць для праваабаронцаў узняць пытанне аб адказнасці за ваенныя злачынствы Расеі на міжнародным узроўні. Бо ўстойлівы мір у нашай частцы свету немагчымы без справядлівасці.

Расея выкарыстоўвае ваенныя злачынствы як спосаб вядзення вайны. Расейскія войскі наўмысна знішчаюць жылыя дамы, цэрквы, школы, лякарні, расстрэльваюць эвакуацыйныя калідоры, арыштоўваюць людзей у фільтрацыйных лагерах, праводзяць прымусовыя дэпартацыі насельніцтва, выкрадаюць, катуюць і забіваюць на акупаваных тэрыторыях.

Расея хоча зламаць супраціўленне і акупаваць Украіну праз невыказны боль цывільнага насельніцтва. Мы дакументуем гэты боль.

За гэтыя гады я гаварыла з сотнямі людзей, якія выжылі ў палоне. Яны расказвалі, як іх збівалі, гвалтавалі, праводзілі ток праз геніталіі, вырывалі пазногці, свідравалі калені, прымушалі пісаць уласнай крывёй. Адна жанчына расказвала, як ёй вымалі вока лыжкай. Такім дзеянням няма ніводнага ваеннага апраўдання. Расейцы рабілі гэта толькі таму, што маглі.

Пасля поўнамаштабнага ўварвання мы аб'ядналі намаганні з іншымі праваабаронцамі і ініцыявалі Трыбунал для Пуціна. Мы пабудавалі ўсеўкраінскую сетку дакументатараў, якая працуе па ўсёй краіне, у тым ліку акупаваныя тэрыторыі. Толькі за дзевяць месяцаў супольнымі намаганнямі мы задакументавалі больш за 26 тысяч эпізодаў ваенных злачынстваў.

Гэтая колькасць ваенных злачынстваў пацвярджае, што міжнародная архітэктура міру і бяспекі не працуе. Мы жывем у свеце, які дазволіў Расеі беспакарана акупаваць Крым і частку Луганскай і Данецкай абласцей. І ўжо колькі часу не можа спыніць боль мільёнаў людзей ва Украіне. ААН не ўдалося прадухіліць поўнамаштабную вайну і выканаць свой мандат. І важна зразумець, чаму і што трэба змяніць. Гэта трэба не толькі людзям ва Украіне. Свет, у якім правілы гульні вызначае не права, а дзяржава з магутным вайсковым патэнцыялам і імперскімі амбіцыямі, небяспечны для ўсіх без выключэння.

Першае. Сувязь паміж светам і правамі чалавека непарыўная. Правы чалавека маюць такое ж важнае значэнне, як вайсковы патэнцыял ці эканамічная стабільнасць. Дзяржава, якая ігнаруе абавязацельствы ў галіне правоў чалавека, уяўляе пагрозу не толькі сваім грамадзянам. Таму на сістэмныя парушэнні міжнародная супольнасць павінна рэагаваць.

Другое. Беспакаранасць павялічвае апетыт аўтарытарных рэжымаў. Дзясяцігоддзямі расейскія вайсковыя ўчынялі ваенныя злачынствы ў Чачэніі, Малдове, Грузіі, Украіне, Малі, Лівіі, Сірыі і заставаліся бяскарнымі. Свет не адрэагаваў нават на анэксію Крыма, якая стала першым прэцэдэнтам у паваеннай Еўропе. Расея паверыла, што яна можа рабіць усё, што захоча.

Трэцяе. Свет, у якім правілы ўстанаўлівае больш моцнае, а не міжнароднае права, небяспечны для ўсіх. Патрэбная кардынальная рэформа міжнароднай сістэмы міру і бяспекі для стварэння дзейсных гарантый для ўсіх краін і іх грамадзян незалежна ад удзелу ў вайсковых блоках. Расея павінна быць выключаная з Рады Бяспекі за сістэматычныя парушэнні Статута ААН.

Чацвёртае. Вайна мае каштоўнаснае вымярэнне. Гэта не вайна дзвюх краін, а вайна дзвюх сістэм - аўтарытарызму і дэмакратыі. Расея хоча давесці, што вяршэнства права, дэмакратыя і правы чалавека з'яўляюцца ілжывымі каштоўнасцямі, бо не могуць нікога абараніць падчас вайны. І для таго, каб на гэта адказаць, трэба змяніць падыходы да правасуддзя за ваенныя злачынствы.

У ХХ стагоддзі цывілізаваны свет зрабіў важкі крок да зацвярджэння права і справядлівасці. На Нюрнбергскім трыбунале былі асуджаныя ваенныя злачынцы загінулага нацысцкага рэжыму.

У ХХІ стагоддзі мы павінны пайсці далей. Правасуддзе не павінна залежаць ад моцы расейскага рэжыму. Нельга марудзіць. Трэба ўжо цяпер стварыць міжнародны трыбунал і прыцягнуць Пуціна, Лукашэнку і іншых ваенных злачынцаў да адказнасці.

Вайна ператварае людзей у лічбы. Мы павінны забяспечыць справядлівасць для ўсіх ахвяраў вайны і вярнуць людзям іх імёны. І давесці, што справядлівасць існуе, хоць і адкладзеная ў часе.