Аркадзь Мошэс: Крэмль не будзе даваць козыры ў рукі Лукашэнку

Беларускі дыктатар - толькі інструментарый.

Ці можа Расея выкарыстаць ядзерную зброю? Як спыніць шантаж Пуціна? Як размяшчэнне ЯЗ на тэрыторыі Беларусі паўплывае на рэжым Лукашэнкі?

На гэтыя і іншыя пытанні сайта Charter97.org адказаў дырэктар даследчай праграмы Расеі, Усходнім суседстве ЕЗ і Еўразіі ў Фінскім інстытуце міжнародных дачыненняў Аркадзь Мошэс.

- Пасля таго, як Пуцін заявіў, што частка ядзерных боегаловак ужо дастаўленая ў Беларусь, рэакцыя Захаду была дастаткова стрыманая. Зваротных дзеянняў пакуль не прадугледжваецца. Чаму?

- Зразумела, што такім чынам Пуцін спрабуе напалохаць Захад і ўцягнуць яго ў дыскусію на сваіх умовах. Гэта элементарны дыпламатычны прыём. Я таксама думаю, што магчыма Захад не да канца ўпэўнены ў тым, што ядзерная зброя ўжо знаходзіцца на тэрыторыі Беларусі. Заходняя выведка ведае такія рэчы дастаткова добра. Трэцяе - Захад зыходзіць з таго, што пагроза выкарыстання ядзернай зброі не павысілася, геастратэгічная сітуацыя не змянілася, улічваючы тое, якая колькасць узбраенняў, у тым ліку, магчыма, ядзерных, знаходзіцца ў Калінінградзе.

Таму рэакцыя Захаду абсалютна спакойная. Пуцін хоча навязаць гэтую дыскусію, а Захад не бачыць неабходнасці ў яе ўвязвацца на ўмовах Расеі.

- Прэзідэнт Джо Байдэн заявіў, што думае, што выкарыстанне Пуціным ядзернай зброі рэальны сцэнар. Ці ёсць такая небяспека ці ўсё, што мы бачым, - гэта блеф?

- Вы ведаеце, варажыць бессэнсоўна. Безумоўна, імавернасць не нулявая. Пры нейкіх абставінах ваеннага характару, калі расейскае войска будзе несці сур'ёзную стратэгічную паразу на тэрыторыі Украіны або, напрыклад, калі ўкраінцы нейкім чынам падставяцца, сканцэнтруюць войскі вельмі масава на нейкіх кірунках, узнікне спакуса выкарыстоўваць ядзерную зброю.

Мы можам разважаць аб сцэнарах, псіхалагічным стане, які спатрэбіцца расейскаму прэзідэнту для прыняцця такой пастановы. Верагоднасць не нулявая, але, думаю, што ніхто, у тым ліку і я, не будзе яе перабольшваць. Бо падрыхтоўка ядзернага боепрыпасу, асабліва тактычнага, займае нейкі час. Гэта значыць, у Захаду будзе час, каб нейкім чынам адрэагаваць і паслаць адпаведныя сігналы, яшчэ раз растлумачыць Маскве, з якімі рызыкамі яна сутыкнецца, у тым ліку - вайсковымі.

Вяртаючыся да першага пытання, думаю, і таму ніякай панічнай рэакцыі ў Захаду не ўзнікае.

- Якія ёсць рэальныя метады ціску на Пуціна, каб той адмовіўся ад ядзернага шантажу?

- Пуцін можа адмовіцца ад ядзернага шантажу толькі тады, калі зразумее, што ён не працуе, а з ім ніхто не бяжыць на перамовы. У Расеі ўсе заўважылі артыкул Сяргея Караганава, які - з уласнай ініцыятывы ці не, я не ведаю - напісаў, што «мы не блефуем, трэба ўсіх напалохаць і рыхтавацца да выкарыстання ядзерных боепрыпасаў». Але пры гэтым мы бачым, што нават у Расеі ў адказ на гэта за апошнія некалькі дзён з'явілася дастаткова шмат публікацый аўтарытэтных экспэртаў у сферы ядзернай зброі, якія кажуць, што рабіць гэтага нельга і што наступствы будуць вялізнымі, у тым ліку — для Расеі. Нават у РФ, нават у цяперашніх умовах кантролю медыйнай прасторы, сур'ёзныя экспэрты выступаюць са сваім пунктам гледжання, што ні ў якім разе нельга нават казаць аб выкарыстанні ядзернай зброі.

Мы, вядома ж, не стаім ля нейкай апошняй рысы. Я не буду выкарыстоўваць слова «блеф», бо імавернасць не нулявая, але аналагічна не варта зыходзіць з таго, што заўтра расейскае кіраўніцтва пойдзе на выкарыстанне ядзернай зброі ва ўмовах, калі можа быць выкарыстаная ў адказ ЯЗ па яе цэнтрах прыняцця пастаноў, па яе ўзброеных сілах, па яе Чарнаморскім флоце.

Адны размовы аб тым, што краіна можа рыхтавацца да выкарыстання ядзернай зброі, прывядуць да такой панікі ў буйных расейскіх гарадах, што ўся сістэма кіравання і вытворчасці будзе спаралізаваная. Бо ўсе пачнуць уцякаць. Пра гэта лёгка казаць, калі людзі сабе ўяўляюць, што толькі Расея можа выкарыстаць ядзерную зброю, а калі кажуць, што ЯЗ можа быць выкарыстаная ў адказ – адразу адкрываецца цэлая бездань усялякіх магчымых негатыўных і балючых рэчаў. Адказныя людзі гэта разумеюць.

- У «мірным плане афрыканскіх краін» ёсць пункт «вывядзенне ядзернай зброі з Беларусі». Як вы думаеце, ці ёсць сцэнары, пры якіх расейская ядзерная зброя або не будзе перамешчаная ў Беларусь, або ў выпадку яе перамяшчэння, вернутая?

- Сцэнары ёсць. Зразумела, што ў выпадку змены рэжыму ў Беларусі, новыя беларускія ўлады, прычым не важна, будуць яны пераемнікамі Лукашэнкі (тады гэта высока імаверна) ці прыйдуць да ўлады ў выніку дэмакратычных змен (тады гэта гарантавана), запатрабуюць вываду ядзернай зброі. Легітымнасць знаходжання ядзернай зброі ў Беларусі даволі сумнеўная, таму што на яе пагадзіўся Лукашэнка, як вядома, міжнароднай легітымнасцю ў якасці лідары краіны не валодае.

Магчыма, гэты сцэнар далёкі ад нас. Не выключаю, што кітайскае кіраўніцтва ў нейкі момант пачне настойліва праяўляць зацікаўленасць у тым, каб ядзерная зброя была выведзеная з Беларусі. Мы ведаем, што афіцыйная пазіцыя Кітая зводзіцца да таго, што размяшчэнне ядзернай зброі па-за краінай, якая ёй валодае, - гэта дрэнна і кепска.

Наконт афрыканскіх краін я не ведаю, але ў пэўны момант у нейкіх структурах ААН яны могуць узняць пытанне аб ядзернай зброі. І ў гэтым кантэксце важна, што і афрыканскія краіны аб гэтым загаварылі, і Кітай. Можа ўзнікнуць сітуацыя, калі Расеі будзе некамфортна ад таго, што яна размясціла ці мае намер размясціць ядзерную зброю ў Беларусі.

Але гэта толькі сцэнары, якія можна сабе ўявіць. Хутчэй за ўсё ў кароткатэрміновым прамежкам часу нейкія ядзерныя ўзбраенні на тэрыторыі Беларусі будуць размешчаныя.

- Лукашэнка ў інтэрв'ю Скабеевай выхваляўся ракетамі, якія ён атрымаў ад Крамля. Якія ж насамрэч будуць наступствы перамяшчэння ядзернай зброі на тэрыторыю Беларусі для рэжыму Лукашэнкі?

- Лукашэнка нічога не атрымаў. У найлепшым выпадку нейкія беларускія вайскоўцы прайшлі падрыхтоўку. Аднак зразумела, што ў распараджэнне Лукашэнкі ніякіх стратэгічных ці субстратэгічных ударных узбраенняў нават няядзернага класу перадавацца не будзе. Масква не зацікаўленая ў тым, каб падвышаць яго каштоўнасць як ваенна-палітычнага супольніка яшчэ больш. Паколькі Лукашэнка з'яўляецца адзіным вайсковым палітычным хаўруснікам з Масквой, яго каштоўнасць за апошні год і так павысілася, у гэтым плане свае ўнутрыпалітычныя пазіцыі як чалавека, які кіруе ў Беларусі, ён у дачыненні да Крамля ўмацаваў. Цяпер для Расеі рызыкоўна яго змяняць - яшчэ больш рызыкоўна, чым раней. Аднак Лукашэнка за амаль трыццаць гадоў свайго прыбыцця ва ўладзе нагаварыў столькі, нахваліўся столькі, што не варта ўспрымаць тое, што ён кажа, за чыстую манету і браць на веру.

Сяброўства ў ядзерным клубе - рэч досыць эксклюзіўная. У свеце існуе пяць прызнаных ядзерных дзяржаў і прыкладна столькі ж тых, у якіх яна фактычна ёсць. І ўсё. Канешне, пастановы што да выкарыстання ЯЗ будуць прымаць у Маскве, а не ў кансультацыі з Лукашэнкам. Ні пра які падвойны ключ гаворка першапачаткова нават не ішла. У гэтым плане расейска-беларускія дачыненні адрозніваюцца ад дачыненняў ЗША з іх супольнікамі, ад NATOскай вайсковай дактрыны, якая абмяркоўваецца і распрацоўваецца супоьлна. Бо тыя сілы і сродкі, якія могуць быць тэарэтычна выкарыстаныя для выкарыстанння ядзернай зброі, ужо абгавораныя, гэта не робіцца недзе з гарбатай ля каміна, як пры чарговым выкліку Лукашэнкі ў Маскву, гэта вельмі глыбока прапрацоўваецца. У расейска-беларускіх стасунках гэта абсалютна не так. Падвышаць вагу Лукашэнкі што да Масквы і кагосьці яшчэ, Крамлю зусім не трэба.

Лукашэнка - гэта ключавы элемент расейскага кантролю над беларускай тэрыторыяй. Расеі патрэбна тэрыторыя краіны для вайны ва Украіне і патэнцыйна - для магчымага вялікага канфлікту з Захадам, калі ён узнікне. А Лукашэнка - толькі інструментарый, ён прыносіць кантроль над тэрыторыяй на сподачку з блакітнай аблямоўкай. Гэта значыць, у гэтым раўндзе Лукашэнку не будуць успрымаць як незалежнага гульца. Ён не можа сказаць «не», пастановы прымаюцца не ім. Даваць яму ў рукі козыры, якія дазволяць Лукашэнку таргавацца з Масквой і тым больш патэнцыйна разменьваць на Захадзе, ніхто не будзе.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com