Леанід Заіка: Людзі Лукашэнкі жыруюць на бензіне

Пасля лістапада кошты на запраўках пачнуць расці.

Учора ўрад Расеі няпланава падвысіў акцызы на бензін. Гэта стала значна большым падвышэннем акцызаў, чым прадугледжана падатковым кодэксам краіны-суседкі.

У той жа час беларускія ўлады, як адзначаюць экспэрты, ужо працяглы час штучна стрымліваюць кошты бензіну. Чым абернецца для беларусаў рост коштаў аўтамабільнага паліва ў Расеі, улічваючы глыбокую інтэграванасць беларускіх НПЗ у энэргетычную сістэму ўсходніх суседзяў? На гэтае пытанне Charter97.org адказвае кіраўнік аналітычнага цэнтра «Стратэгія», эканаміст Леанід Заіка:

- Сёння мы назіраем, як спаборнічаюць дзве групы нафтавых лобі - беларускага і расейскага. Яны ніяк не хочуць стварыць агульны рынак паліва, які б дзейнічаў паводле аб'ектыўных эканамічных законаў.

У Расеі літр бензіну А-92 каштуе цяпер у пераліку на даляры блізу 68 цэнтаў. У Беларусі - блізу 60 цэнтаў. Гэта значыць, нават цяпер, без павышэння ў РФ цэн услед за акцызамі, у беларускага нафтавага лобі ёсць куды павышаць кошт. Акрамя таго, расейскі бензін будзе яшчэ даражэць. З гэтага пункту гледжання ў Беларусі ўсё ідзе да таго, каб кошты аўтамабільнага паліва былі падвышаныя.

З пункту гледжання сацыяльнага і нават маральнага, з улікам больш нізкіх даходаў беларусаў, я мяркую, што кошты бензіну павінны заставацца такімі, як ёсць.

- Якому пункту гледжання аддасць перавагу ўрад? Як будуць далей развівацца падзеі?

- У гэтым месяцы нейкай рэзкай неабходнасці ў павышэнні коштаў бензіну ў Беларусі няма. Але тут трэба разумець адзін момант: падвышэнне коштаў на АЗС - гэта падвышэнне даходаў нафтавага лобі: кіраўнікоў НПЗ, топ-экспарцёраў прадуктаў нафтаперапрацоўкі і малых прадпрыемстваў пад іх «дахам». Людзі Лукашэнкі проста жыруюць на бензіне і на нафце.

І калі эканамічна няма асаблівай патрэбы ў падвышэнні коштаў бензіну, то на практыцы многае залежыць ад пастаноў унутры клана нафтавага лобі. Бо палова кошту беларускага бензіну - гэта падаткі, ПДВ і акцыз.

Таксама вялікае значэнне будуць мець суадносіны курсу беларускага рубля да расейскага. Калі расейскі рубель будзе ўмацоўвацца, то ў падвышэнні кошту бензіну ў Беларусі неабходнасці няма. Калі сусветныя кошты нафты пойдуць уніз і расейскі рубель пахіснецца, то беларускае нафтавае лобі «прадушыць» падвышэнне кошту бензіну.

Таксама трэба ўлічваць, што ў Беларусі і Расеі ўлады цяпер кажуць пра «барацьбу з інфляцыяй». Таму з пункту гледжання ўнутранай эканамічнай палітыкі да лістапада ім нявыгадна сур'ёзна падвышаць кошты бензіну.

- А пасля лістапада?

- Пасля лістапада-снежня, калі яны дадуць справаздачу за вынікі года, можа адбыцца студзеньскі скачок коштаў, у тым ліку і на аўтамабільнае паліва.

Традыцыйна ў Беларусі кошты бензіну заўсёды толькі падвышаліся. Я не памятаю яшчэ сітуацыі, калі было наадварот - хіба толькі ўлетку 2011 года, калі пачаліся народныя пратэсты. А так - кошты бензіну ў Беларусі і Расеі могуць толькі падвышацца.

У ЗША яны перыядычна паніжаюцца, у Нямеччыне паніжаюцца пасля падзення сусветных коштаў нафты - а ў Беларусі свае правілы. У нас у краіне ў гэтай сферы - абсалютна не рынкавая сітуацыя, тут перамагае чыста лабісцкі падыход.