29 сакавiка 2024, Пятніца, 17:28
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Як у Менску за адну ноч знеслі помнік Сталіну, быццам яго і не было

17
Як у Менску за адну ноч знеслі помнік Сталіну, быццам яго і не было

Пра гэта цяпер памятаюць адзінкі.

«Салідарнасць» узгадвае гісторыю аднаго старога помніка на фоне скандалу вакол іншага - з нашых дзён.

Бронзавы Сталін быў усталяваны на Кастрычніцкай плошчы з нагоды XX з'езда Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі, які праходзіў у Менску з 21 да 23 верасня 1952 года.

Манумент адкрывалі галоўныя асобы краіны пры велізарным збегу народа.

Бронзавы генералісімус быў адліты паводле раней падрыхтаванай мадэлі помніка, вылепленай з гліны. Разумеючы, што гліняную постаць такога вялікага памеру немагчыма будзе перавезці, Сталіна ляпілі проста ў «ліцейцы» аўтазавода.

Над помнікам працавалі адразу чатыры скульптары: Аляксей Глебаў сачыў за выкананнем прапорцый і ствараў тулава, Заір Азгур - твар, Андрэй Бембель - ногі, Сяргей Селіханаў - рукі. Дробныя дэталі, накшталт гузікаў, прыварвалі да адлітай постаці.

За некалькі дзён да пачатку працэсу хтосьці заўважыў, што на абутку правадыра няма пакладзенага ранта - і яго высякалі ўручную, змяняючы адна адну, некалькі аўтазаводскіх брыгад.

У тэрмін уклаліся, і помнік адкрылі, як і планавалася, да XX з'езду партыі.

Праз некаторы час пасля развянчання культу асобы Сталіна з цэнтра паступіў загад дэмантаваць помнік Сталіну. Адзначым, бронзавая фігура дыктатара важыла 40 тон. Падмурак з асабліва трывалага жалезабетону сыходзіў на сем метраў углыб плошчы - у ногі былі ўсталяваныя магутныя рэйкі.

Вечарам 3 лістапада 1961 года плошчу ачапілі па ўсім перыметры, і чалавек дзвесце разявак сачылі за тым, што адбываецца, са сквера перад Домам афіцэраў, жылога дома на вул. Энгельса і найбліжэйшых двароў. Сярод іх быў і народны мастак СССР, скульптар Заір Азгур. Ён глядзеў, як распраўляюцца з ягоным творам, і бязгучна плакаў.

Помнік зачапілі сталёвым тросам у руку таўшчынёй і два танкавыя цягачы ўзяліся за справу. З першай спробы, хоць маторы раўлі на ўсю моц, манумент нават не пахіснуўся - танкавыя гусеніцы бяссільна драпалі брукаванку на плошчы. Другая і трэцяя спробы таксама поспехаў не прынеслі. Нарэшце, помнік правадыру ўсё ж здолелі разгайдаць і паваліць. Пастамент узарвалі і вывезлі па кавалках, а ўтвораную яму забетанавалі.

Паводле адной з версій, бронзавага Сталіна закапалі непадалёк ад Менска, паводле іншай - схавалі недзе ў цэнтры горада.

Як успамінае сёння Анастасія, яшчэ ўчора ўвечары людзі ехалі на грамадскім транспарце праз Цэнтральную плошчу (цяпер Кастрычніцкая), дзе быў гіганцкі Сталін, а раніцай праязджаюць - і няма яго. І ні табе ні слоў шкадавання, і ні табе масавых хваляванняў з просьбай вярнуць помнік, які прастаяў дзевяць гадоў, на месца.

- Як быццам і не было яго, - падсумоўвае суразмоўца.

Напісаць каментар 17

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках