«Я ўсё жыццё жыліўся як пракляты»: беларус пасля многіх гадоў працы застаўся без пенсіі

Крык душы 61-гадовага жыхара Баранавічаў.

Усяго за некалькі гадоў у пенсійным заканадаўстве краіны адбыліся кардынальныя змены, да якіх беларусы не толькі не былі гатовыя, але і не мелі магчымасці падрыхтавацца. Ахвярай такіх значных змяненняў стаў жыхар нашага горада Юрый Разанцаў. Ён працаваў усё жыццё. Але працоўная пенсія яму не належыць, паведамляе intex-press.by.

Юрыю Разанцаву 61 год. Усё сваё свядомае жыццё, з канца 70-х гадоў, распавядае мужчына, ён працаваў. Спачатку быў кіроўцам (працаваў у «сельгастэхніцы», «аўтапарку», на птушкафабрыцы «Дружба», іншых прадпрыемствах). У пачатку 90-х, калі праз раскіданне СССР «кіроўцы сталі нікому не патрэбныя» і кожны выжываў як мог, ён надумаў заняцца бізнэсам.

- Пайшоў на свой хлеб. Арандаваў у горадзе некалькі памяшканняў, адкрыў там крамы і, зарэгістраваўшыся індывідуальным прадпрымальнікам, стаў займацца гандлем – распавядае Юры.

У яго ў штаце, распавядае мужчына, было некалькі прадаўцоў, бухгалтар. Аб сваіх даходах ён «рэгулярна даваў справаздачу перад падатковай».

Калі такі бізнэс збанкрутаваў, Юрый закрыў ІП. Каля дзесяці гадоў «матаўся паміж Польшчай і Беларуссю», займаючыся грузаперавозкамі, а «калі мяжу закрылі», стаў таксістам.

У 2014 годзе ў Юрыя пачаліся праблемы са здароўем. Працаваць кіроўцам ён больш не мог і, каб «дацягнуць да пенсіі», стаў падпрацоўваць сантэхнікам.

- Невялікі ашчадак у мяне быў, але ён разышоўся вельмі хутка. Трэба было і сына гадаваць, і за кватэру плаціць, і прадукты купляць. За месяц усяго 60 рублёў атрымліваю. Калі якая-небудзь аварыя – дапамагаю, калі штосьці зламалася – рамантую. Як гаворыцца, на падхваце, - кажа мужчына.

«Нават на гэтыя капейкі не маю права»

У жніўні гэтага года Юрый Разанцаў дасягнуў узросту выхаду на пенсію-61 года. Але на камісіі аб прызначэнні пенсіі мужчына даведаўся, што права на пенсію ён не мае.

- Сказалі, што мне не стае сямі месяцаў страхавога стажу. Трэба 16 гадоў 6 месяцаў, а ў мяне 15 гадоў 11 месяцаў. Як так? Я апошні раз быў у адпачынку за камуністамі, усё жыццё жыліўся як пракляты, а тут мне стажу не стае? – абураецца Юрась.

Высветлілася, што ў страхавы стаж мужчыну не ўключылі не толькі вучобу ў ПТВ, курсы кіроўцы, але і тыя гады, калі ён быў індывідуальным прадпрымальнікам і «трымаў» крамы. Рэч у тым, што ўнёскі ў ФСАН для індывідуальных прадпрымальнікаў сталі абавязковымі толькі з 2002 года. Калі іх не плацілі добраахвотна, то праца ІП у страхавы стаж не залічвалася. Так адбылося і з Юрыем.

– Але я не ведаў, што гэтыя ўзнёскі трэба рабіць! Мне пра гэта тады ніхто не казаў – - абураецца Юрый. - Я ўсё жыццё працаваў, чакаў хоць бы 200 рублёў пенсіі, каб было за што хлеба купіць і за кватэру заплаціць. А высвятляецца, што я нават на гэтыя капейкі не маю права! Як мне жыць далей?

Хто яшчэ можа патрапіць у пастку страхавога стажу

Работнікі завінавачаных прадпрыемстваў. Калі працадаўца не разлічваецца з ФСАН, то ў страхавы стаж работнікам гэты перыяд не залічваецца.

Мамы, якія выхоўваюць траіх ці чацвярых дзяцей. У пенсійным заканадаўстве да шматдзетных прылічаюцца толькі жанчыны, якія выхоўваюць пяць і больш дзяцей. Для іх мінімальны страхавы стаж застаўся ранейшым-пяць гадоў. А для тых, у каго трое ці чацвёра дзяцей, дзейнічае агульная норма страхавога стажу. Гады догляду дзяцей у страхавой стаж не ўваходзяць.

Няма стажу - няма пенсіі

У Беларусі, каб атрымліваць працоўную пенсію, трэба мець не толькі працоўны стаж, але і мінімальны страхавы стаж. Гэта стаж працоўнай дзейнасці, на працягу якога з работніка ўтрымліваліся ўнёскі ў ФСАН. Калі страхавога стажу не стае - пенсія не належыць.

За апошнія гады мінімальная планка гэтага стажу вырасла ў разы. Калі ў 2013 годзе для атрымання працоўнай пенсіі беларусам трэба было мець мінімум пяць гадоў страхавога стажу, то праз два гады – ужо 15 гадоў. Прычым ён павышаецца і далей-кожны год на паўгода, пакуль не дасягне 20 гадоў у 2025 годзе.

Атрымліваецца, калі Юрыю было 56 гадоў і яго працоўная дзейнасць падыходзіла да канца, напрацаванага ім страхавога стажу з гакам хапала на тое, каб атрымліваць пенсію. А калі пенсійны ўзрост наступіў, страхавога стажу стала недастаткова.

Ніякіх выключэнняў для людзей, якія дасягаюць пенсійнага ўзросту ў перыяд новаўвядзенняў і мелі дастатковую колькасць страхавога стажу паводле старых правіл, але не дацягваюць да страхавога стажу паводле новых нормаў, не прадугледжана.

- Каб людзі не траплялі ў пасткі страхавога стажу, пераходны перыяд пры змене пенсійнага заканадаўства быў проста неабходны. Беларусам павінны былі даць магчымасць адаптавацца да новых патрабаванняў і, каму патрэбна, папоўніць брак страхавога стажу. Але ўлады гэтага не зрабілі, - разважае юрыст Гары Паганяйла. - Гэта супярэчыць прынцыпам сацыяльнай дзяржавы. Але і людзі таксама вінаватыя. Яны ўспрынялі гэта моўчкі, як належнае.

Што не ўваходзіць у страхавы стаж

служба ў войску;

вучоба;

адпачынак з прычыны догляду дзяцей;

догляд інвалідаў першай групы, састарэлых людзей;

праца ў міліцыі, МНС і іншых сілавых структурах.

Якія выхады

На думку юрыстаў, судзіцца і скардзіцца ў вышэйшыя інстанцыі Юрыю бессэнсоўна.

- Суды пільнуюцца закону: няма неабходнага страхавога стажу - значыць, адмова ў пенсіі правамерная, - кажа Гары Паганяйла.

Унесці неабходную вам суму ўнёскаў таксама не атрымаецца: законам гэта не прадугледжана.

Спецыялісты называюць некалькі варыянтаў для Юрыя, але ніводзін з іх яму не здаецца прымальным.

Першы варыянт - чакаць сацыяльнай пенсіі. Яна роўная палове бюджэту пражытковага мінімуму (цяпер гэта 107 рублёў) і яе пачынаюць выплачваць пазней, чым працоўную: мужчынам - у 65 гадоў, а жанчынам – у 60. Гэта значыць на некалькі гадоў чалавек застаецца без сродкаў да існавання.

Другі выхад - аформіць пенсію з прычыны інваліднасці.

- Калі ў Юрыя Разанцава дрэнны стан здароўя, хваробы, хай звяртаецца ў органы аховы здароўя, афармляе групу інваліднасці – - кажа Леанід Лойка, начальнік Баранавіцкага гараддзела Берасцейскай абласной управы ФСАН.

Але, на думку Юрыя, не факт, што «хаджэннем па паліклініках і камісіях» ён даможацца групы інваліднасці, ды і станавіцца інвалідам для таго, каб проста выжыць, на ягоны погляд, зневажальна.

Трэці варыянт - дапрацаваць перыяд, якога не стае. Аднак знайсці працу людзям у «сталым узросце» няпроста. І нават калі атрымаецца афіцыйна працаўладкавацца, ёсць нюансы. Па-першае, каб месяц працы лічыўся месяцам страхавога стажу, заробак павінен быць не ніжэйшы за мінімальны ў краіне(у гэтым годзе-305 рублёў), інакш даганяць стаж давядзецца даўжэй. Па-другое, мінімальны страхавы стаж працягвае падвышаецца, і пасля 1 студзеня 2019 года трэба будзе мець мінімум 17 гадоў працы з выплатай страхавых унёскаў.

- Калі цяпер чалавеку не стае, напрыклад, паўгода страхавога стажу, то праз шэсць месяцаў, калі ён адпрацуе неабходны перыяд, страхавы стаж зноў паднімецца – - кажа Вадзім Калюх, намеснік начальніка Берасцейскай абласной управы ФСАН.

Атрымліваецца, калі Юрыю цяпер і ўдасца знайсці працу з заробкам не менш за 305 рублёў, то, каб атрымліваць пенсію, яму давядзецца адпрацаваць больш за год.

- Я застаўся без сродкаў да існавання. Атрымліваецца, мяне прыраўнялі да тых, хто ўсё жыццё проста ляжаў на канапе, нідзе не працаваў. Цяпер я павінен вісець на шыі ў жонкі-пенсіянеркі? Шукаць працу на старасці гадоў? Тут маладым і здаровым працаўладкавацца складана, а каму патрэбны я ў 61 год? - кажа ён.

Як даведацца пра свой страхавы стаж

Атрымаць дакладную інфармацыю пра свой страхавым стажы можна толькі калі афармляеш пенсію. Да гэтага страхавы стаж можна палічыць толькі прыблізна. Звярнуўшыся ў ФСАН, можна атрымаць інфармацыю са свайго індывідуальнага асабовага рахунку: перыяды выплаты ўнёскаў, сумы, на якія налічваліся гэтыя ўнёскі. Калі ніякіх нюансаў няма (напрыклад, калі заробак у гэтыя перыяды заўсёды быў не ніжэйшы за мінімальны ў краіне), можна прыкінуць, колькі страхавога стажу вы напрацавалі. Але такі асабовы ўлік у ФСАН вядзецца толькі з 2003 года. Для ўдакладнення страхавога стажу да 2003 года можна звярнуцца ва ўправу працы, занятасці і сацабароны, сказалі Intex-press у Міністэрстве працы і сацабароны.