Беларусы задалі ўладам пытанні пра перадпенсійны ўзрост

Ад супрацоўнікаў хаваюць іхнія правы?

Як паказвае практыка, без пяці хвілінаў пенсіянеры часта не ведаюць сваіх правоў і куды звяртацца пры іх парушэнні, а наймальнікі не ведаюць абавязкаў, піша kp.by.

Нядаўна працаўніца, якую скарацілі за 3 гады да выхаду на пенсію, перамагла справу ў судзе супраць свайго наймальніка. Звольненую жанчыну аднавілі на ранейшай пасадзе і выплацілі ёй 2653 рублі кампенсацыі за вымушаны прагул і маральную шкоду.

Высветлілася, што згодна з падпісанай наймальнікам калектыўнай дамовай і трохбаковым пагадненнем перадпенсійны ўзрост для супрацоўнікаў надыходзіў за 5 гадоў да агульнага пенсійнага ўзросту. Акрамя таго, пры скарачэнні на працы не ўзялі да ўвагі яе высокую катэгорыю, якая дзякуючы калектыўнай дамове дае пераважнае права застацца на працы. А артыкул 45 Працоўнага кодэкса дае пераважнае права людзям з больш высокай кваліфікацыяй.

Такіх выпадкаў нямала: заўтрашнія пенсіянеры часта не ведаюць сваіх правоў і куды звяртацца пры іх парушэнні, а наймальнікі не ведаюць абавязкаў. Апошніх таксама можна зразумець – у Працоўным кодэксе пра людзей перадпенсійнага ўзросту ні слова, таму часцяком і не здагадваецца, што ёсць гарантыі для іх. Разбіраемся ў гэтых пытаннях разам з юрыстам Дзмітрыем Лабазінскім.

Перадпенсійны ўзрост – гэта колькі?

Паводле агульнага правіла – 2 гады і менш да пенсійнага ўзросту, што вынікае з указа прэзідэнта №180. Але ён можа даходзіць і да 5 гадоў, калі гэтага пажадаў сам наймальнік і падпісаў адпаведнае тарыфнае (галіновае) пагадненне або паказаў гэта ў сваёй калектыўнай дамове. Паглядзець, ці падпісваў ваш наймальнік тарыфнае пагадненне, можна на сайце Мінпрацы, а калектыўную дамову запытаецеся ў сваім аддзеле кадраў. Дарэчы, калі ваша арганізацыя ці яе кіраўнік уваходзяць у аб'яднанне наймальнікаў, якія падпісалі такое пагадненне, – ён таксама абавязаны будзе выконваць павышаныя гарантыі супрацоўнікам перадпенсійнага ўзросту.

Беручы да ўвагі, што якраз цяпер узрост выхаду на пенсію змяняецца, вось канкрэтыка, каб не заблытацца.

Мне якраз 2 гады да пенсіі, мяне ўвогуле нельга звольніць?

Па-першае, ніхто не скасоўваў агульных падставаў для звальнення (прагул, распіццё спіртных напояў і іншыя вінаватыя дзеянні супрацоўніка). Вас таксама могуць скараціць, калі перадпенсійны ўзрост не пазначаны ў якасці перавагі пры падаўжэнні кантракту ў калектыўным або галіновым пагадненні наймальніка.

Па-другое, для падаўжэння кантракту ў супрацоўніка перадпенсійнага ўзросту не павінна было быць парушэнняў «працоўнай, выканальніцкай і вытворча-тэхналагічнай дысцыпліны». Напрыклад, вымоваў за спазненні, пазбаўлення прэміі за парушэнне выканальніцкай дысцыпліны і г. д. Важна, што такія парушэнні павінны быць належным чынам аформленыя дакументальна-дакладнымі запіскамі, загадамі і г. д. «Намаляваць» вам праўдападобную вымову задняй датай будзе няпроста праз мудрагелістыя правілы справаводства.

Па-трэцяе, для адмовы ў падаўжэнні кантракту спагнанне павінна быць не знятае або не пагашанае. Гэта значыць, калі цягам года з дня ўжывання дысцыплінарнага спагнання супрацоўнік не атрымае новае дысцыплінарнае спагнанне, мяркуецца, што ў яго не было спагнанняў. Акрамя таго, кіраўніцтва мае права зняць спагнанне датэрмінова з уласнай ініцыятывы або на просьбу супрацоўніка.

Мяне толькі што прынялі на працу. Да пенсіі 2 гады, а кантракт заключылі ўсяго на год. Так можна?

Так можна. Гарантыя тычыцца тых супрацоўнікаў, якія ўжо працуюць і прадаўжаюць кантракт, а не зноў прымаюцца. А вось праз год кантракт павінны будуць падоўжыць ужо да наступлення пенсіі.

Кантракт заканчваецца, я не хачу тут больш працаваць, мяне ўсё роўна не звольняць?

Ва ўказе №180 прапісана, што кожны з бакоў, якія заключылі кантракт, не пазней чым за адзін месяц да заканчэння тэрміну ягонага дзеяння павінен пісьмова папярэдзіць другі бок пра пастанову прадоўжыць або спыніць працоўныя стасункі. То-бок кантракт можа быць прадоўжаны толькі пры наяўнасці згоды абодвух бакоў: і наймальніка, і супрацоўніка. У вашай сітуацыі варта або адмовіцца ад падаўжэння кантракту, напісаўшы адпаведную заяву не пазней чым за месяц, альбо адказаць адмовай на прапанову наймальніка пра падаўжэнне кантракту.

Мне паўгода да пенсіі, кантракт заканчваецца праз год. На пенсіі мяне могуць звольніць?

Могуць. Для пенсіянераў такой гарантыі няма, іх прымаюць на працу і звальняюць на агульных падставах.

Я трапляю пад штогадовае павышэнне пенсійнага ўзросту, мне будуць кожныя паўгода прадаўжаць кантракт?

У наймальніка ёсць тры спосабы прадоўжыць яго: кожны раз на год (на паўгода нельга без згоды супрацоўніка), падоўжыць адразу да надыходу пенсійнага ўзросту або заключыць новы кантракт да наступлення пенсіі. Паслядоўнае падаўжэнне дае працадаўцу шанец звольніць вас раней у выпадку правіны.

Мне 50, праз 2 гады я выходжу на пенсію за выслугу гадоў. Мяне могуць скараціць у гэты час?

Так, могуць. Гэтая гарантыя тычыцца не віду пенсій, а канкрэтнага ўзросту – 2 гады (або часам да 5 гадоў) да агульнага пенсійнага ўзросту.

Да пенсіі мне яшчэ 6 гадоў. Але пра тое, што кантракт не прадаўжаюць, паведамілі за дзень да яго заканчэння. Так можна?

Не, гэта парушэнне. Але яно не вынікуе аднаўлення на працы і змены даты скасавання кантракту. У такім выпадку вы можаце толькі падаць пазоў у суд пра кампенсацыю маральнай шкоды.

Да пенсіі 4 гады, мяне ўзялі на месца дэкрэтніцы. Мяне могуць звольніць падчас перадпенсійнага ўзросту, калі яна вернецца на працу?

Калі з вамі заключаная тэрміновая працоўная дамова на час адсутнасці асноўнага працаўніка, то могуць. Такая працоўная дамова спыняецца з дня, якi папярэднiчае дню выхаду гэтага супрацоўніка на працу. А асноўны працаўнік мае права выйсці на працу і да заканчэння дэкрэтнага адпачынку.

Калі ж вас узялі на месца дэкрэтніцы паводле кантракта, то звольніць вас ужо не змогуць. Наймальніку давядзецца пакідаць на працы і вас, і дэкрэтніцу, якая выйшла.

Мяне незаконна звольнілі за год да пенсіі. Куды звяртацца і на што я магу спадзявацца?

Вы можаце звярнуцца ў суд агульнай юрысдыкцыі з пазовам супраць наймальніка, прычым мыту ў такім выпадку плаціць не трэба. Але неабходна паспець зрабіць гэта цягам аднаго месяца з дня, калі вам уручылі копію загаду пра звальненне ці працоўную кніжку з запісам пра спыненне працоўнай дамовы.

Як зразумець, у які суд звяртацца? Патрэбен суд таго раёна, дзе знаходзіцца наймальнік (звычайна гэта ягоны юрыдычны адрас або адрас філіяла, дзе вы працавалі). Напрыклад, у адрасе паказаны г. Менск, вул. Ясеніна. Значыць, вам спатрэбіцца суд Маскоўскага раёна Менска.

Калі вы ўважаеце звальненне незаконным, можна запатрабаваць аднаўлення на працы і адначасова з гэтым кампенсацыю маральнай шкоды. Калі суд адновіць вас на працы, наймальнік абавязаны будзе выплаціць вам сярэдні заробак за час вымушанага прагулу.

Суд можа меркаваць немагчымым або немэтазгодным аднаўленне на працы (напрыклад, калі ўжо прынялі іншага супрацоўніка). У такім выпадку са згоды звольненага ён можа абавязаць наймальніка выплаціць яму дзесяціразовы сярэднямесячны заробак.