«Суверэнны інтэрнэт» Расеі і Кітая

Кантроль над сеткай становіцца важнай палітычнай задачай усіх дыктатарскіх дзяржаў.

Расея нядаўна ўнесла ўклад у гэты свет з прыняццем закона аб «суверэнным інтэрнэце». Гэта словазлучэнне здалося б поўным абсурдам заснавальнікам сеткі, але стала рэаліяй сённяшняга і асабліва заўтрашняга дня, піша L'OBS (Францыя) (пераклад - inosmi.ru).

Кітайцы падалі прыклад, стварыўшы сваю ўласную ўнутраную закрытую сетку (як прадпрыемства), звязаную з навакольным светам некалькімі каналамі, якія лёгка фільтраваць або нават перакрыць пры неабходнасці. У кітайскай мадэлі знайшліся прадаўжальнікі: Пуцін запазычыў гэтую ідэю ў Сі Цзіньпіна, які называе яго «найлепшым сябрам» на сустрэчы, якая прайшла на мінулым тыдні ў Маскве.

Асноўнае палажэнне закона тычыцца размяшчэння ў Расеі ўсіх сервераў, якія апрацоўваюць звесткі расейскіх карыстальнікаў. У «адкрытай» логіцы месцазнаходжанне сервера не мае значэння, таму што інтэрнэт разглядаецца як глабальная і незалежная прастора. Але гэта адыходзіць у мінулае. Дзяржавы адна за адной патрабуюць рэпатрыяцыі сервераў і звестак, што між іншым дазваляе ім адгарадзіцца ад сусветнай сеткі. У іх у руках аказваецца своеасаблівы рубільнік, які дазваляе ізаляваць краіну ад астатняй сеткі або нават «закрыць» інтэрнэт. Прычым гэта не тэарэтычныя выдумкі: усё больш краін «гасяць» сетку ў крызісных сітуацыях. Так было на працягу некалькіх месяцаў у ахопленым беспарадкамі англамоўным рэгіёне Камеруна ў 2017 годзе ці ў Сінцзян-Уйгурскім аўтаномным раёне, дзе Кітай ладзіць рэпрэсіі супраць насельніцтва. Расея апраўдвае такое рашэнне рызыкай кібератакі на яе серверы і сеткі. Як бы там ні было, гэта не адмяняе факту: кантроль над сеткай становіцца важнай палітычнай задачай у Кітаі, Расеі і ўсіх неааўтарытарных або дыктатарскіх дзяржавах.

Кітайцы, безумоўна, апярэджваюць усіх. Яны ўсвядомілі неабходнасць кантролю яшчэ ў 1990-х гадах, а яго інструменты становяцца ўсё больш вытанчанымі, няхай гэта будзе ПА ці падрыхтоўка кіберпаліцэйскіх. Інтэрнэт - ужо не тая вялікая сіла свабоды, як раней. У 2000-х гадах лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Лю Сяабо яшчэ называў яго «падарункам нябёсаў», але сёння ён пераможаны сіламі правапарадку.

У Расеі інтэрнэт заставаўся адносна вольным да прэзідэнцкіх выбараў 2012 года, калі апазіцыянеры даставілі непрыемнасцяў Пуціну з дапамогай дэманстрацый моладзі, што актыўна карыстаецца сеткай. Другое папярэджанне адбылося ў 2017 годзе, калі апазіцыянер Аляксей Навальны выклаў у сетку абвінавачванні ў карупцыі, што набралі мільёны праглядаў. З тых часоў на апазіцыйных актывістаў пасыпаліся рэпрэсіі.

Новы закон ўяўляе сабой працяг логікі кантролю інфармацыі, як у СМІ, так і ў сетцы. Па факце, інтэрнэт уяўляе сабой адлюстраванне свету, які вяртаецца да старой логікі зон уплыву і суадносін сіл. Мара пра свабодны і адкрыты інтэрнэт была толькі мімалётным сном. А абуджэнне аказалася балесным.