Крах палітычнага бальзамавання

Беларускае грамадства атрымала моцную прышчэпку ад дыктатуры.

На фоне драматычных беларускіх падзей усё больш нечаканыя навіны прыходзяць з Кыргызстана. Вялікае ўражанне на беларусаў зрабіў той факт, што там пратэстоўцы атрымалі перамогу на працягу аднаго дня. Але яшчэ большы эфект выклікала добраахвотная адстаўка прэзідэнта Сааранбая Жээнбекава. Пры гэтым ён заявіў у звароце да народу: «Я не трымаюся за ўладу. Не хачу застацца ў гісторыі Кыргызстана як прэзідэнт, які праліў кроў і страляў ва ўласных грамадзян... Ніякая ўлада не варта цэласнасці нашай краіны і згоды ў грамадстве». У кантэксце беларускіх рэалій пастанова і асабліва матываванне кіраўніка Кыргызстана вельмі знамянальныя. Высвятляецца, ёсць у свеце такія палітыкі.

Для дзяржаўнага дзеяча, асабліва такога, які доўга знаходзіцца ва ўладзе, важна своечасова пакінуць палітычную сцэну. Як і вялікаму спартоўцу трэба своечасова сысці са спартыўнай арэны, пакуль цябе не сталі асвістваць заўзятары. Пачуццё гістарычнага часу, разуменне вычарпанасці сваёй місіі ў лёсе народа - асаблівы талент.

Вельмі важны заключны акорд, канец палітычнай кар'еры. Гісторыя ведае нямала прыкладаў, калі вядомыя дзяржаўныя дзеячы, якія карыстаюцца ў свой час вялікай папулярнасцю ў краіне, засядзеліся на сваёй пасадзе, не змаглі своечасова сысці і засталіся ў памяці нашчадкаў са знакам мінус. Бо, як казаў Шцірліц у вядомым фільме, «запамінаецца апошняе».

Але Лукашэнка не пайшоў. Імкненне да ўлады было мацнейшым. Як казала жонка візантыйскага імператара Тэадора: «пурпур улады - найлепшы саван». І зараз на яго абрынуліся ўсе наступствы сістэмнага крызісу створанай ім мадэлі, падзенне рэйтынгу, страта станоўчага іміджу.

Доўгае сядзенне на адным месцы ператварае нават таленавітага палітыка ў помнік з іншай эпохі, знак стагнацыі і застою. Палітычнае бальзамаванне прыводзіць да таго, што ён страчвае сувязь з рэальнасцю, пачуццё меры. Пра што сведчыць лічба 80% галасоў, нібыта атрыманых Лукашэнкам. (Хоць шматлікія факты сведчаць, што на выбарах ён саступіў.) Гэта вынік таго, што на новыя выклікі ў яго старыя адказы. Лукашэнка нават не заўважыў, што ён і краіна, яе народ жывуць у розных гістарычных эпохах.

26 гадоў аднаасобнага панавання пры адсутнасці паўнавартаснай зваротнай сувязі з грамадствам не прайшлі бясследна. У такіх умовах прытупляецца, атрафіруецца палітычнае чуццё, якое раней неаднаразова ратавала Лукашэнку ў крытычнай сітуацыі. Ён больш не адчувае электрычнае поле грамадства, якое не вымяраецца нават сацыялогіяй. Самазабыўнае зачараванне ўладай ператвараецца ў самаінтаксікацыю. Гэтая заканамернасць распаўсюджваецца на ўсіх дыктатараў, якія кіруюць дзяржавай доўгі час. Без выключэнняў.

Так і атрымалася, што папуліст у 2020 годзе раптам стаў фігурай, мякка кажучы, нялюбай большасці беларусаў. І яму нічога не застаецца, як надзець бронекамізэльку, хапаць аўтамат і хавацца ў рэзідэнцыі ад пратэстнага народу.

Ствараецца ўражанне, што цяпер яму не важна, у якім вобразе ён увойдзе ў беларускую гісторыю. Гэта вынікае з ягоных дзеянняў. Магчыма, ён на эмоцыях мяркуе так: «Калі вы, беларусы, мяне так не любіце, то мне гэтую краіну не шкада. Дык не будзь жа ты нічыёй!» Відавочна, прага да ўлады і помсты ўсім, хто на яе прэтэндуе, зацямніла ўсё. І ён, як я бачу, гатовы ўтрымліваць гэтую ўладу выключна на штыках, не лічачыся з тым, якія страты наносіць краіне.

У кожным выпадку Лукашэнка ператварыўся ў галоўны чыннік дэстабілізацыі Беларусі. І вярнуць стабільнасць у краіне, я мяркую, можна толькі ў выніку ягонага сыходу ў адстаўку.

Але, магчыма, няма ліха без дабра. 26-гадовае кіраванне Лукашэнкі паказала ўсім, як не трэба кіраваць краінай, чаго не трэба рабіць. Беларускае грамадства атрымала моцную прышчэпку ад дыктатуры, ад ідэі патэрналісцкай дзяржавы, ад аднаасобнага панавання, ад нічым не абмежаванай улады аднаго чалавека, ад доўгага знаходжання на вяршыні ўладнай піраміды нязменнага кіраўніка, ад выбараў без выбару. Чым бы ні скончылася цяперашняе супрацьстаянне, будучае развіццё Беларусі магчымае толькі шляхам дэлукашэнізацыі.

Валерый Карбалевіч, «Народная воля»