Экс-кіраўнік Нацбанка Станіслаў Багданкевіч: Краінай кіруе нейкая хунта

У гэтых умовах эканоміка ідзе на дно.

Экс-кіраўнік Нацбанка, доктар эканамічных навук Станіслаў Багданкевіч бачыць прычыну эканамічнага крызісу ў існай палітычнай сістэме і прагназуе стагнацыю.

Пра гэта ён заявіў у інтэрв'ю belmarket.by.

- У чым прычына беларускага эканамічнага крызісу і як яго можна пераадолець?

- На стан эканомікі ўплывае ступень канкурэнтаздольнасці краіны, а канкурэнтаздольнасць залежыць ад палітычнай сітуацыі, ад палітычнай сістэмы. Калі ў краіне дыктатура, таталітарная сістэма, то гэтак жа кіруецца і эканоміка, а гэта значна зніжае эканамічную эфектыўнасць, тармозіць развіццё краіны.

У гэтым і ёсць галоўная прычына беларускага эканамічнага крызісу. Палякі выбралі канкурэнцыю, дэмакратыю, свабоду, а мы абралі таталітарны рэжым. У пачатку 90-х гадоў нашы краіны былі ў роўных умовах - і палякі былі галодныя, і мы былі галодныя.

Пра гэта цяпер часта ўспамінае Лукашэнка, як хлеба было на тры дні, як «хадзілі без штаноў». Але ў такой жа сітуацыі былі не толькі мы. А сёння палякі маюць сярэднюю пенсію 1660 рублёў (у пераліку на нашы грошы), а мы 400 рублёў.

Чаму ў нас сярэдняя пенсія ў 4 разы ніжэйшая? Таму, што ў нас горш развіты інстытуты рынкавай эканомікі ці іх наогул няма. Гэта ж відавочна, не трэба займацца абалваньванне людзей. Аднаўленне дэмакратыі, палітычных свабодаў дасць значны штуршок эканамічнаму развіццю. Відаць жа, якія краіны развіваюцца, а якія ў стагнацыі.

Эфектыўныя тыя краіны, дзе ёсць палітычная і эканамічная канкурэнцыя, дзе ёсць свабоды і добра адладжаныя дзяржаўныя інстытуты, вяршэнства права, а права павінна адлюстроўваць справядлівасць, абараняць рэальную канкурэнцыю.

- Як вы ацэньваеце палітычную сітуацыю ў краіне?

- Сёння кіруе нейкая хунта, якая кіруе палітыкай і эканомікай па паняццях, а не згодна з законам. Зараз законаў няма.

Хіба можа эканоміка функцыянаваць у такіх экстрэмальных умовах, калі, напрыклад, камерцыйны банк, Белгазпрамбанк, у якім 99,9% недзяржаўнай уласнасці, дзяржава раптам нацыяналізуе? Пра якія законы можна казаць?!

Хіба можна адхіліць кіраўніцтва банка, наглядную раду, прызначаную ўласнікам? Як можна пасля гэтага рабіць выгляд, што ў краіне выконваюцца законы? Падпарадкаваць дзяржаве на 99,9% банк з расейскім капіталам і прызначыць туды кіраўніцтва - гэта ненармальна.

Банк не быў банкрутам, не ствараў праблем для ўкладчыкаў і вядзення разлікаў.

Тое, што адбылося з Белгазпрамбанкам, гэта бязмежжа. У такіх умовах эканоміка функцыянаваць не можа.

Абвастрылася праблема беларускіх дзяржаўных прадпрыемстваў. Прадпрыемствы павінны функцыянаваць і прыносіць прыбытак уласнікам. А ў нас з дапамогай дзяржавы сотні мільёнаў канфіскоўваюцца ў кампаній, што эфектыўна працуюць, і перадаюцца на ўтрыманне неэфектыўным дзяржаўным прадпрыемствам. Рэалізацыі прадукцыі ў многіх з іх няма, але дзяржава іх падтрымлівае.

Мне, як эканамісту, дзіўна чуць сцвярджэнні, што самае галоўнае - захаваць, скажам, машынабудаванне. Захаваць трэба, але пры гэтым зрабіць яго рэнтабельным, прыбытковым. Калі збанкрутуе нейкі машынабудаўнічы завод на фоне таго, што ВУП не падае, то гэта добра, а не мінус.

Напрыклад, у Прыбалтыцы не захавалі нейкія буйныя прадпрыемствы, пры гэтым ВУП у іх расце, а па ўзроўні сярэдняга заробку і пенсій яны значна пераўзыходзяць нас. Хіба гэта дрэнна?

Бо эканоміка павінна працаваць на чалавека, а не для паказчыкаў, як у СССР, дзе галоўнае было выплавіць больш сталі і чыгуну. Галоўнае, які ўзровень даходу ў работнікаў, а не сталь і чыгун. А на гэта ўлады заплюшчваюць вочы.

Здзіўляе, што такую пазіцыю падтрымліваюць і некаторыя эканамісты. Галоўнае, не захаваць умоўны «Гомсельмаш», галоўнае, каб гэты «Гомсельмаш» быў рэнтабельным, прыбытковым, каб там былі эфектыўныя працоўныя месцы. Але ж гэтага няма.

Лукашэнка кажа, што Беларусь - квітнеючая краіна. Але на якім узроўні сярод іншых еўрапейскіх краін яна знаходзіцца? Трошкі вышэй Украіны і ніжэй практычна ўсіх астатніх краін. Мы ж не дурнейшыя за палякаў, славакаў, чэхаў. Сістэма неэфектыўная, таму што грунтуецца на адсутнасці канкурэнцыі, на адсутнасці разумення, што галоўнае - гэта рэнтабельнасць, прыбытковасць, даходнасць, эфектыўнасць продажаў.

- Вы прагназуеце пагаршэнне эканамічнай сітуацыі ў сувязі з палітычным крызісам, калі ён у найбліжэйшы час не наважыцца?

- Я прагназую стагнацыю і пагаршэнне эканамічнай сітуацыі, зніжэнне ўзроўню жыцця, рост беспрацоўя, нарастанне бюджэтных і фінансавых праблем, праблем у банкаўскай сферы. Будзе пастаяннае павольнае пагаршэнне.

- Цяперашняя сітуацыя вельмі падарвала давер насельніцтва да ўладаў, і самыя мабільныя прадстаўнікі IТ-сектара ўжо выехалі з краіны. Наколькі пацерпіць гэтая галіна ў сувязі з палітычнымі падзеямі, ці ўдасца яе захаваць?

- Я з гэтай галіной звязаны, можна сказаць, кроўнымі вузамі: там працуе мой малодшы сын Павел. Два гады таму ён перайшоў з банкаўскай сістэмы ў праграмаванне. Кіраўніцтва кампаніі, у якой ён працуе, праводзіць з імі гутаркі на тэму магчымага выезду ў Польшчу, Літву, Украіну. Яны ўжо прапрацоўваюць гэтыя пытанні, і сын пытаецца ў мяне, што яму рабіць.

Я яму кажу, што лепш у Беларусі ствараць цывілізаванае асяроддзе. Але некаторыя ўжо з'язджаюць. У галіне і так ёсць праблемы, выкліканыя пандэміяй, стала менш замоў. Адны праграмы сканчаюцца, а новыя не заўсёды з'яўляюцца.

Але заказаў стала менш яшчэ і таму, што ў краіне нестабільная палітычная сітуацыя, заказчыкі баяцца ўкладаць тут новыя рэсурсы. Беларусь стала нестабільнай, у гэтым ужо праблема. Да прыкладу, сын скончыў адзін праект, а новага пакуль няма.

Усё залежыць ад таго, як будзе вырашана палітычны крызіс. Калі ён вырашыцца больш-менш хутка, то галіна не загіне, бо мазгі ў беларусаў ёсць. Асабліва ёсць чалавечыя якасці - і розум, і гонар, і годнасць у жаночай паловы нашай грамадзянскай супольнасці.

Я шчаслівы, што ў нас такія жанчыны і дзяўчаты, якія з велізарнай годнасцю выходзяць на мірныя пратэсты. Народ у нас выдатны, я нават не чакаў, што ў нас такія баявыя сяброўкі. Ды і пенсіянеры таксама. На іх уплывае наша выдатная адукаваная моладзь, вось як мой сын ўплывае на мяне.

Калі палітычны крызіс будзе пераадолены адносна хутка, то гэтая галіна будзе развівацца і далей.