«Немагчыма сядзець і нічога не рабіць»

У беларускай дыяспары за мяжой з'явілася надзея.

Беларус, які з'ехаў жыць у Вену, распавёў «Салідарнасці», чаму суайчыннікі, якія эмігравалі, ладзяць акцыі падтрымкі, і як на іх рэагуюць аўстрыйцы.

Гэтым летам па ўсім свеце ад Мюнхена да Маямі праходзяць акцыі салідарнасці з Беларуссю. Геаграфія падтрымкі ўражвае. Каб зразумець, чаму гэта адбываецца, пачнём з першай літары алфавіту і пагаворым з беларусам, які ў 2016 годзе пераехаў жыць у Аўстрыю.

- Алесь, чаму вы з'ехалі з Беларусі?

- Стаміўся, жыццё праходзіла, старэць у Беларусі не хацелася, асабліва ўлічваючы беларускія пенсіі. Было адчуванне бескарыснасці пратэстаў, калі большасць насельніцтва пасіўная. А выбары 2015 года былі асабліва дэпрэсіўнымі: не заставалася надзеі на хуткія змены, і было зразумела, што ніякіх рэформаў не будзе.

На той момант з'ехалі ўжо многія актыўныя змагары і ўдзельнікі пратэстаў, якіх я ведаў яшчэ з канца 90-х, і вырасла новае пакаленне дарослых людзей, якія за іншымі кіраўнікамі наогул не жылі і не ведалі, як магчыма па-іншаму.

- Што паслужыла адпраўным момантам для пачатку акцый у Аўстрыі?

- Беларуская дыяспара ў Аўстрыі вельмі раз'яднаная, арганізатары акцый і ў мінулым спрабавалі сабраць людзей для правядзення якіх-небудзь мерапрыемстваў, звязаных з Беларуссю, але гэта не працавала. Я і сам раней меў стасункі толькі з тымі беларусамі, якіх ведаў яшчэ да пераезду, і ў мяне не ўзнікала жадання кагосьці яшчэ шукаць, каб знаёміцца і чымсьці займацца разам. Выбары сталі каталізатарам і сабралі ўсіх.

- Навошта вам асабіста гэта трэба, вы ж жывяце ў іншым свеце?

– Калі ў роднай краіне пачынаецца нейкі чарговы рух – з'яўляецца новая надзея. З аднаго боку, ты ўсё гэта ўжо бачыў: і надзеі, і актывізацыю людзей, і паразу, і расчараванне, але надзея не толькі памірае апошняй, яна і з феніксам відавочна ў сваяцтве.

Ты пачынаеш ладзіць акцыі салідарнасці, бо гэта ўсё яшчэ частка цябе і твайго жыцця. Ты не можаце сядзець і нічога не рабіць, хоць практычная карысць ад такіх акцый унутры краіны амаль нулявая: афіцыйныя СМІ пра іх не раскажуць, а тыя, каму гэта актуальна, і так усё разумеюць.

Людзі робяць гэта, у асноўным, для сябе саміх, бо маўчаць ім невыносна. Калі ў Беларусі нехта яшчэ можа апраўдаць сваю бяздзейнасць страхам рэпрэсій, то тут як ты будзеш потым глядзець у вочы адлюстраванню ў люстэрку?

- Дык каму гэтыя звароты больш адрасаваныя: беларусам ці мясцоваму грамадству?

- І тым, і іншым: беларусам - як напамін, што мы з імі маральна разам; мясцоваму грамадству, а ў ідэале і кіроўным колам, каб прыцягнуць іх увагу да праблем Беларусі. І хоць улады Беларусі ніколі ў гэтым не прызнаюцца, ціск звонку ўсё ж робіць іх жыццё значна менш камфортным і стабільным.

- Як праходзяць акцыі ў Вене? Хто іх арганізоўвае?

- У большасці самых папулярных мэсэнджараў і ў сацсетках цяпер ёсць групы, прысвечаныя менавіта салідарнасці з Беларуссю. Дзякуючы ім у Вене сёлета ўжо адбыліся дзве акцыі: у цэнтры горада на Karlsplatz і каля пасольства Беларусі ў Hütteldorf.

Акцыя ў цэнтры была самай паспяховай ва ўсёй гісторыі беларускіх акцый у Аўстрыі, на гэтым сыходзяцца ўсе ўдзельнікі. Падавалі заяўку на 20 чалавек, а ўдзельнічала больш за 50.

ФОТА: «БЕЛСАТ»

- Ці будзе прадаўжэнне?

– Для цяперашніх арганізатараў гэта быў першы досвед правядзення такіх мерапрыемстваў. Да гэтага падчас мінулых выбараў 2001, 2006, 2010, 2015 гадоў, колькі-небудзь масавых супольным мерапрыемстваў у Вене толкам і не было. Хлопцы ў чаце ўзгадваюць хутчэй эпізадычныя акцыі, на якія прыходзіла вельмі мала людзей (пры гэтым больш украінцаў, чым беларусаў), але гэта было ў «датэлеграмную» эпоху.

У найбліжэйшыя тыдні дакладна плануецца яшчэ адна акцыя. Далей усё залежыць ад таго, як пройдзе рэгістрацыя кандыдатаў, і як будуць развівацца падзеі ў Беларусі.

- Які настрой у тых, хто цяпер збіраецца на акцыі?

- Настрой бадзёры, хоць ілюзій у нас няма: усе разумеюць, чаго можна чакаць ад падзей у Беларусі. Эмацыйныя спрэчкі або абмеркаванні адбываюцца звычайна ў чатах. На акцыях людзі патроху знаёмяцца, жартуюць, спяваюць песні. З паліцыяй мы заўсёды вельмі міла маем стасункі, махаем адзін аднаму, дзякуем за ахову.

- Аўстрыйцы неяк праяўляюць сваё стаўленне да вашых акцый?

- Некаторым відавочна цікава, яны падыходзяць, пытаюцца: «Пра што менавіта вы крычыце?» Дзякуючы ім удзельнікі акцый ужо ведаюць, як сказаць «Жыве Беларусь» па-нямецку. Многія пытаюцца, што адбываецца ў Беларусі. Ім цяжка зразумець, як можна саджаць людзей за мірныя акцыі.

З іншага боку, большасць чула ў найлепшым выпадку назву краіны і слова «дыктатура», магчыма нават Lukaschenkof (ёсць у нас знаёмы, які менавіта так кажа). Аўстрыйскія СМІ пра сітуацыю ў Беларусі пакуль мала пішуць. Хоць на акцыі каля амбасады некаторыя нам ухвальна махалі з праязджаючых аўто.

- Ці ёсць нешта на ваш погляд, што еўрапейскія краіны могуць зрабіць у гэтай сітуацыі?

- Рэальна - няшмат, але яны могуць хаця б больш актыўна асвятляць сітуацыю ў Беларусі. Могуць, напрыклад, не запрашаць дыктатараў у Аўстрыю з афіцыйнымі візітамі. Але агулам, не варта спадзявацца на захад, беларусам самім давядзецца разбірацца з праблемамі ў сваёй краіне, і чым раней яны гэта зразумеюць, тым лепш.

- А як рэагуюць блізкія і сябры ў Беларусі?

- Яны ведаюць, чым я тут займаюся і кажуць: «Добра, што ёсць неабыякавыя людзі». Пакуль я жыў у Беларусі, я таксама ўдзельнічаў у мірных пратэстах. З нагоды тых акцый яны, вядома, хваляваліся, але даўно перасталі спрабаваць адгаворваць.

Безумоўна, ёсць частка беларусаў, якіх нашы акцыі раздражняюць: «Так, вядома, вам там добра стаяць у камфортнай абстаноўцы, паліцыя вас не хапае, а ахоўвае!» Ёсць іншыя, якія не разумеюць, навошта гэта ўсё гэта наогул трэба (бо на Беларусь проста ніяк не ўплывае). Яшчэ нейкай частцы грамадства гэта прыемна, але, прыкладна, як паштоўка ад далёкага сваяка да свята.

- Тады на што спадзявацца? Вы верыце, што перамены ў прынцыпе магчымыя?

- Надзея заўсёды ёсць. Існы рэжым у кожным выпадку не вечны, але будзе трымацца сінімі пальцамі за крэсла да апошняга, як бы ён гэта ні адмаўляў. Перамены будуць, раней ці пазней. «Беларускі эканамічны цуд» развальваецца ўжо не першы год і стала генеруе крызісы, але бясконца яго латаць не атрымаецца.

Мяне асабіста з аднаго боку здзіўляе, з другога радуе, што людзі пачынаюць разумець, як усё працуе ў Беларусі: што ўсё адно, паводле закона ты ўсё робіш, ці не, як толькі ты ідзеш супраць паняццяў кіроўнай верхавіны - цябе і брудам пальюць і нагамі яшчэ паштурхаюць.

Я бачыў рэальнае здзіўленне ў людзей, тыпу: «Мы ж не нацыяналісты, не анархісты, не апазіцыя, мы проста збіраем подпісы за нашага кандыдата, за што нас пераследаваць»? Увогуле, хочацца спадзявацца, што ружовыя акуляры спадуць у большасці і з'явіцца разуменне, што апалітычнасці не існуе, што няўдзел таксама з'яўляецца актыўным выбарам.

- Вы верыце, што беларусы наогул здольныя пабудаваць іншае грамадства?

– Наогул беларусы нічым не горшыя за іншых. І ўнутры краіны, і за мяжой ёсць спецыялісты, якія будуць радыя прыкласці свае намаганні для пабудовы новай Беларусі (як бы пафасна гэта ні гучала). Проста цяпер яны рэжыму не патрэбныя, бо распавядаюць пра тое, што трэба рабіць, а не пра тое, што хочуць чуць наверсе.

- Вы вернецеся назад, калі нешта зменіцца?

- Вельмі сумняваюся, я ўжо пабудаваў сваё жыццё і побыт тут, а гэта патрабуе, як правіла, сур'ёзных намаганняў. Многія з тых, хто з'ехалі ў Беларусі, ужо не будуць да канца «сваімі». Ім зноў давядзецца прывыкаць да іншага менталітэту, нормаў, правілаў, узроўняў даверу і ветлівасці, да прадуктаў у краме, нарэшце. У кагосьці ўзрост, аўстрыйскае грамадзянства, ужо з'явіліся дзеці. Іх яшчэ трэба завабіць назад.

Аднак я бачу, што сярод моладзі мясцовай дыяспары яшчэ ёсць надзея, што будзе новая Беларусь, і многія радасна паедуць дадому.