«Выжыць у СССР»: папулярны блогер распавёў аб рэаліях «той эпохі»

Максім Міровіч адказаў скептыкам, якія сцвярджаюць, што яму невядомы савецкі час.

«Так, тут некаторыя чытачы ў каментарах да маіх допісаў пра СССР пішуць: «Ты, Максім, сам у СССР амаль не жыў, і таму сам не можаш ведаць, як там было напраўду», — піша папулярны беларускі блогер Максім Міровіч.

А некаторыя наогул мяркуюць, што я нарадзіўся ўжо ў дзявяностыя гады - і пераканаць іх немагчыма. Што самае смешнае - гэтыя ж людзі часта маюць «сваё аўтарытэтнае меркаванне» па ўсіх пытаннях Другой сусветнай вайны, і іх нямала не бянтэжыць той факт, што яны самі нарадзіліся на некалькі дзясяцігоддзяў пазней за 1945 год.

У сённяшнім допісе я публікую вельмі цікавыя ўспаміны пра СССР майго Фэйсбук-фрэндаса па імі Lari Yanson, якая нарадзілася ў 1963 годзе і шмат гадоў пражыла ў СССР - і яе тэкст шмат у чым пераклікаецца з тым, пра што пішу я. Для зручнасці чытання я разбіў тэкст на некалькі раздзелаў і дапоўніў ілюстрацыямі «звычайнага савецкага жыцця».

Такім чынам, у сённяшнім допісе — аповед ад першай асобы аб тым, як напраўду жылося ў СССР.

Аб настальгіі і ідэалагічнай атруце. Інтрадукцыя

Пра настальгію па савецкіх часах. Не-не, ды трапіцца ў стужцы тэкст або малюнак, які запрашае абняць і пусціць слязу па такім простым, чыстым і мілым нашым савецкім мінулым. Вядома, гэта не проста настальгія па мінулым, уласцівая амаль усім старэючым людзям, калі «вось у нашы часы» заўсёды выглядае лепш, чым «цяперашняе пакаленне наркаманаў і прастытутак». Не - у гэтых, якія трапляюцца мне на вочы запрашэннях пасумаваць, відавочна бачная прапаганда і ідэалагічная атрута. А таму я распавяду пра свае ўспаміны. Я нарадзілася ў 1963 годзе, гэта будуць сапраўдныя ўспаміны пра той час, а не тыя - ад народжаных пазней, што захапілі толькі кавалачак савецкіх рэалій...

Але спачатку я хачу папярэдзіць, што будзе здавацца, быццам такая маленькая дзяўчынка, якой з'яўлялася я тады, не магла б адчуваць і бачыць тыя рэчы, якія бачныя з цяперашняга. Але, цуд і факт, я сама здзіўляюся гэтаму, але дакладна памятаю свае рэакцыі і думкі-пачуцці з дзяцінства, яны былі менавіта такімі, як я напішу. Гэта не карэкцыя з сучаснасці. Наогул, дзіцячая псіхіка ўладкаваная нашмат складаней, чым мы прывыклі думаць. Я мяркую, што ёсць нейкія механізмы самарэгуляцыі, заснаваныя на нейкім «ядры псіхічнага здароўя», якія дапамагаюць дзіцяці адаптавацца. Не толькі дапамога атачэння, ёсць нешта сваё (хай я цяпер напішу ерась), што дапамагае дзіцяці асвоіцца ў жыцці.

Але, прыступім:

Млоснасць

Самыя раннія ўспаміны і эмоцыі - гэта нуда. І вось такі шэры колер вакол, і нейкая смуга і гул. І млоснасць, фізічная млоснасць, я не ведала, як называецца гэта пачуццё (была зусім маленькай), і ніяк не магу растлумачыць дарослым, што гэта такое. А чаму мяне ванітавала? А таму гэта былі нормы кармлення — і ў мяне, як і ў многіх, запіхвалі ежу. Памятаю дзіцячы садок - велізарную нянечку, якая прымушае мяне з'есці бутэрброд з маслам, а я не хачу, а яна мне суне ў рот гэты бутэрброд і кажа: ты хоць масла зліжы. А мне брыдка, брыдка і крыўдна, але я такая маленькая, што слоў такіх не ведаю і не магу супраціўляцца. Памятаю гэтую кашу з дзіцячага садка з кавалкам масла і талеркі з сінімі літарамі. Памятаю гаршчкі, у якія я правальвалася попай, бо была вельмі худзенькай. Памятаю іх колер, эмаляваныя шыза-сіне-шэрыя і халодныя.

Я нават памятаю, як у яслях нас укладвалі на балкон спаць у канвертах з коўдраў, я рэальна памятаю гэта шызае ж неба пад колер гаршчкоў і страх паварушыцца, потым што я не разумела,ці можна? Ці не ўпаду я? Тады, вядома, такіх слоў я не ведала і ведаць не магла, але пачуццё небяспекі памятаю, і гэтую адсутнасць руху, якая яшчэ больш палохала (бо дзяцей тады туга спавівалі).

Агульнае адчуванне ад гэтых успамінаў ну зусім не радаснае, больш падобнае на лякарню, чым на дзіцячы садок або яслі.

Дом. «Цёмная эпоха»

Але я шмат хварэла і з дзіцячага садка мяне забралі. Дом. Зноў жа, я б не магла сказаць, што разумела, што не так (натуральна!) Але ўсё было не так. Цяпер я б сказала - атмасфера цалкам. Але тады мне было сумна і самотна, і не прыгожа. Вось гэта вельмі важны момант, калі я трапіла ў кватэру сваёй першай настаўніцы музыкі са старадаўняй мэбляй і вялікім аранжавым абажурам, пахам даўніны, з малюнкамі на сценах і карункамі на мэблі, я ўпершыню ўбачыла прыгажосць і мне стала добра.

Дома ж усё было, зноў жа шэрым і маркотным. Наогул, я ўспамінаю дзяцінства да 5 гадоў, як сюжэт чорна-белага кіно, як быццам не было фарбаў. Але ж так і было! У СССР было мала прыгожых рэчаў, не было культу ўпрыгожвання свайго жылля, адзенне была маркотным і ўбогім, большасць людзей жылі бедна. Было выдатна мець кнігі, але не прыгожы дом, побыт, вопратку. Гэта асуджалася, называлася «мяшчанствам». А вось мне чамусьці - маленькаму дзіцяці - гэта было важна!

Ад нуды я прыдумляла гісторыі і распавядала іх дзецям у двары. Гісторыі былі страшнымі, пра прывіды і іншую тагасветную жыўнасць. Ужо не памятаю, якімі словамі, усё гэта апісвала, але было страшна. Потым бацькі гэтых дзяцей прыходзілі дадому да маіх бацькоў і забаранялі мне гуляць з іх дзецьмі, бо тыя не спяць па начах.

І толькі праз гадоў 20 або больш, я ўбачыла фільм «Сямейка Адамс», і зразумела, што аўтар у гэтай камедыі, тым не менш, абыграў нейкую трагедыю «іншых людзей», якая мне была так добра знаёмая з майго дзяцінства. Тады не было рухаў Эма і іншых, узаконілі «цёмную эпоху» ў жыцці падлеткаў і дзяцей, не было мадэляў, на якіх можна было адыграць свой асабісты змрок і дэпрэсію. Не з кім падзяліць свой сум, таму што бо навокал СССР — радасць і шчасце!

Не было не толькі сэксу ў СССР, суму таксама не было. Ну таму што, а як ён можа быць? Калі трохкутныя пакеты і газіроўка за 2 капейкі і пра нас усіх клапоціцца КПСС на чале з таварышам....

Школа. Савецкі антысемітызм

Школа - зноў нуда і туга. Абыякавая настаўніца ў адной і той жа вязанай кофце. Нішто не кранала, не натхняла. Я спрабавала сябраваць з іншымі дзецьмі, але не складалася. Апафеозам такога «не складваецца» быў адзін выпадак ужо ў піянерскім лагеры.

Гэтыя лагеры - асобная песня. Была такая гульня: паміж палатамі хлопчыкаў і дзяўчынак ладзілася перапіска па нумарах - і ніхто не ведаў, хто які нумар. Перапісваліся ўсляпую. Я была нумарам 8. Выпадкова наблізіўшыся да акна, я пачула размову двух хлопчыкаў: Адзін казаў другому: «Не пішы 8 нумару, гэта тая мярзотная габрэйка». Ды і потым і не раз сутыкалася з антысемітызмам, які быў фактычна дзяржаўнай ідэалогіяй. Трэба сказаць, я не чыстакроўная габрэйка, але прымешка ёсць. Дык вось дзеці былі нацкаваныя на тое, каб чуць, счытваць адсоткі габрэйскай крыві ў іншых дзяцей і абвяшчаць ім байкоты! Цудоўная рыса выдатнага савецкага мінулага!

Калісьці я заўважыла гэтыя маразматычныя плакаты на дамах пра тое, што Ленін жывы, пра партыя наперад і КПСС чагосьці там..... чытаць я ўмела, але зразумець сэнсу гэтых слоў не магла. Я тады не ведала слоў «парадокс» і «абсурд», але менавіта гэта я тады адчувала і старалася не глядзець на гэтыя выродлівыя велізарныя літары на будынках (прыкладна ў гэты ж час знаўца расейскай і ангельскай моваў, лаўрэат Нобелеўскай прэміі Іосіф Бродскі шмат пісаў пра неперакладальнасць на ангельскую абсурдных савецкіх лозунгаў (Заўв. М. Міровіч).

Чарга. «Звычайнае савецкае жыццё»

Потым мы пераехалі ў цэнтр з Варшаўскай, мне было 8 гадоў і я ўбачыла прыгажосць замаскварэчных завулкаў, стала гуляць там адна. Гэта былі, напэўна, першыя станоўчыя эмоцыі ад горада. Але там былі гэтак жа і крамы. Гэтыя знясільваючыя чэргі, гэтыя людзі, якія навальваюцца на цябе ззаду, гэта адчуванне напружання, уся чарга гудзе і струменіць злосць і спешка (прывітанне ўсім, хто кажа, што ў 1970-я не было чэргаў, (Заўв. М. Міровіча). Гэтыя вашы трохкутныя пакеты з малаком і бутэлькі з-пад ражанкі і кефіру і накрыўкамі з фальгі ў мяне асацыююцца толькі з гэтымі чэргамі і пахам тухлага сметанковага масла ў малочных аддзелах.

Школа - ніякай рамантыкі або цікавасці аж да 8 класа, калі з'явілася хімія. Гэта як жа сумна і бяздарна трэба было выкладаць, каб не зацікавіць агулам вельмі цікаўнае дзіця?

Раніца, хочацца спаць, але трэба ўставаць. Бацькі ўжо ўсталі і накурылі на кухні, я прачынаюся ад гэтага ванітнага паху, іду на кухню, там жоўты брудны лінолеум (брудны, таму што светла-жоўты і сіткаваты — на ім імгненна з'яўляецца бруд), душна, у ваннай бегаюць прусакі і таксама брыдка пахне атрутай супраць іх, якая не надта дапамагае. На сцяне белае пластмасавае радыё, з якога гарлапаніць піянерская зорка. О! Гэтыя заздароўныя галасы, інтанацыі, якія надавалі яшчэ больш абсурду таму, што адбываецца. На пліце валасы, бо фена няма, а мама сушыла валасы над газавай плітой... Ежа не смачная, усё не прыгожа і паныла, нуда і безнадзейнасць. Але, не ведаючы іншага, і не разумееш, што можа быць інакш. Так і жывеш, не жывучы і не разумеючы, што не жывеш.

Гэта так, першае, што прыйшло на розум. А калі ўзгадваць падрабязней, можна ўзгадаць яшчэ шмат усяго, ад чаго хочацца адгарадзіцца і забыцца. Але кожны дом, кожная набярэжная або вуліца ў Маскве нагадваюць менавіта пра тое, таму што гэта быў падмурак, пачатак жыцця і не нейкія некалькі гадоў, а гэтак так 20.... калі лічыць да перабудовы.

Вось такія ўспаміны напісала мая Фэйсбук-фрэндэса Lari Yanson. Што можаце сказаць па тэме? Запомнілі з часоў СССР нешта такое?