Брытанскія навукоўцы пабудавалі мадэль, што прадказвае, адкуль можа ўзяцца новы каранавірус

Даследнікі з Ліверпуля задзейнічалі штучны інтэлект.

Калі ў сярэдзіне 60-х быў выяўлены першы каранавірус (HCoV-229E), як гаворыцца, нішто не прадвяшчала бяды. Так, незвычайны, так, пашкоджвае земнаводных, птушак і сысуноў, але чалавецтва бачыла інфекцыі і больш страшныя, паведамляе BBC.

Аднак потым усё пайшло па нарастальнай: у 2002 годзе быў зарэгістраваны першы выпадак цяжкага вострага рэспіраторнага сіндрому, выкліканага бэта-каранавірусам В SARS-CoV, у 2015 годзе адбылася ўспышка блізкаўсходняга рэспіраторнага сіндрому, за які адказваў бэта-каранавірус С MERS-CoV. А ў канцы 2019 свет пазнаёміўся і з SARS-CoV-2, які да вясны 2020 года стаў ужо глабальнай праблемай, і мы ўступілі ў эру пандэміі.

Для адных гэтая эра, здаецца, завяршаецца, у іншых пандэмія ў поўным разгары, а навукоўцы ўжо спяшаюцца зазірнуць у будучыню: калі чарговы чалец гэтага вельмі непрыемнага сямейства вірусаў захоча сябе праявіць. У тым, што рана ці позна гэта здарыцца, яны не сумняваюцца.

Выкарыстаўшы штучны інтэлект, які прайшоў машыннае навучанне, даследчыкі з універсітэта Ліверпуля паспрабавалі прадказаць, якія з жывёл здольныя «прытуліць» у сябе штамы каранавіруса, дазволіўшы патагену перамяшацца і выпрацаваць новае пакаленне каранавірусаў.

«Мы хацелі даведацца, адкуль можа з'явіцца новае пакаленне каранавірусаў, - тлумачыць вірусолаг доктар Маркус Благроў, што браў удзел у даследаванні. - Адзін са шляхоў іх узнікнення - рэкамбінацыі РНК двух існых вірусаў, калі два розныя вірусы заражаюць адну клетку і ствараюць так званы даччыны вірус, які дае пачатак новаму штаму».

Навукоўцы прыйшлі да высновы, што сувязяў паміж вірусамі і іх патэнцыяльнымі носьбітамі, здольнымі выпрацаваць нешта яшчэ больш жудаснае, чым SARS-CoV-2, можа быць у дзясяткі разоў больш, чым вынікала з папярэдніх ацэнак.

Так, калі раней на аснове назіранняў лічылася, што толькі чатыры віды сысуноў (не лічачы чалавека) адначасова могуць быць носьбітамі SARS-CoV-2 і яшчэ нейкага каранавіруса, то штучны інтэлект падняў планку аж да 126 патэнцыйных носьбітаў.

У якасці прыкладаў навукоўцы прыводзяць азіяцкую пальмавую цывету і вялікага падкованоснага кажан, якія могуць быць носьбітамі адпаведна 32 і 68 розных каранавірусаў адначасова. Выпрацаваны штучным інтэлектам алгарытм прадказаў таксама, што Sars-CoV-2 можа рэкамбінавацца з іншымі вірусамі ў такіх жывёлах, як вожык звычайны, еўрапейскі трусік і нават аднагорбы вярблюд-драмедар.

Экспэрты кажуць, што хоць у апошні год каранавірус і стаў ворагам чалавецтва нумар адзін, большасць чальцоў гэтага сямейства ўсё ж бяскрыўдныя і многія з нас перахварэлі той ці іншай формай каранавіруснай інфекцыі, адкараскаўшыся лёгкім насмаркам.

У сямействе каранавірусаў усяго чатыры роды: альфа, бэта, гама і дэльта, - і з іх толькі першыя два маюць варыяцыі, здольныя заразіць чалавека, а штам, які выклікае востры рэспіраторны сіндром SARS, маецца толькі ў бэта-каранавіруса.

Аднак бяда ў тым, што вірусы не любяць сядзець па паліцах, пастаянна абменьваюцца РНК, змяняючы свой генны год, каб лепш падбіраць адмычкі да імуннай сістэме абранага гаспадара, і нават час ад часу падшукваючы сабе новага.

Даследчыкам, якія толкам яшчэ не змаглі вылічыць, адкуль узяўся SARS-CoV-2, вельмі цяжка адсочваць усе гэтыя вірусныя змены і мутацыі.

Аднак большасць з іх сыходзіцца ў меркаванні, што галоўным рассаднікам усё ж былі лятучыя мышы з іх дзівосна стойкай імуннай сістэмай, якія маглі доўгі час, не хварэючы, заставацца носьбітамі вірусаў, дазваляючы ім змешвацца і мутаваць.

Ну а потым прамы пераход каранавіруса да чалавека або перадача праз прамежкавага носьбіта былі толькі справай часу або няўдалага (для чалавека) збегу абставін.

Даследчыкі спяшаюцца падкрэсліць, што мы не павінны мяняць сваё стаўленне да той жывёліны, што часцей за ўсё выступае ў ролі носьбітаў каранавіруса, бо чалавек, урываючыся ў дзікую прыроду, сам наклікаў на сябе бяду.

Аднак распрацаваная імі тэхналогія вылічэнні вірусаў тэарэтычна дазваляе адсочваць патагены ў працэсе іх мутацыі.

«Калі мы зможам загадзя вылічыць гэтыя вірусы, - тлумачыць доктар Благроў, - мы паспеем распрацаваць лекі і вакцыны, і не дапусцім вірус да чалавека».