Навукоўцы наблізіліся да разгадкі таямніцы скарбаў цара Саламона

Падказку знайшлі ў фінікійскіх хроніках.

Легендарныя скарбы цара Саламона - не толькі прадмет зайздрасці ягоных сучаснікаў, але і падстава для гарачых спрэчак навукоўцаў. Апошнім часам спецыялісты, здаецца, наблізіліся да разгадкі таямніцы. Аб тым, як узбагаціўся знакаміты Саламон і дзе яго куфры, — у матэрыяле РІА «Новости».

Гандлёвая імперыя

Мабыць, ні пра аднаго чалавека Біблія не распавядае гэтак падрабязна, прычым не столькі пра асобу, колькі пра матэрыяльныя даброты. Старазапаветная кніга Царстваў прысвячае ім цэлыя раздзелы: што менавіта з харчавання кожны дзень прывозілі ў палац, з якіх кубкаў піў цар, якую даніну збіралі ягоныя слугі. Парадаксальна, але эпізодаў, якія пацвярджаюць знакамітую «Саламонаву мудрасць», у Пісанні куды менш.

Мяркуючы са свяшчэннай кнігі, Саламон пабудаваў сапраўдную звышдзяржаву. Яго ўладанні распасціраліся «ад ракі Еўфрата да зямлі Філістымскай і да межаў Егіпта» - гэта тэрыторыі сучасных Лібана, Сірыі, Ізраіля, Егіпта і Савудаўскай Арабіі.

Аднак у падручніках інфармацыя крыху іншая. Прыкладна ў X стагоддзі да нашай эры на ўзбярэжжы Усходняга Міжземнамор'я панавалі фінікійцы. У Двурэччы набірала моц Асірыя. На поўдзень ад Палесціны - дзяржава фараонаў. А пра Ізраільскае царства хронікі таго перыяду ў асноўным маўчаць. Адсюль і скепсіс даследчыкаў: Саламон, хутчэй за ўсё, правіў толькі адным горадам. Нават землі вакол Ерусаліма ён не кантраляваў.

Аднак апошнія знаходкі развейваюць сумневы. Брытанскі археолаг Шон Кінгслі пасля дзясяці гадоў вывучэння гісторыі фінікійскіх калоній у Гішпаніі прыйшоў да ашаламляльнай высновы: яны сапраўды належалі цару Саламону.

«Фінікійскія артэфакты багата раскіданыя ад Рыа-Цінта да Малагі. І месцы, дзе іх знайшлі, збыткавалі тапонімамі, якія згадваюцца ў Бібліі», — сцвярджае ён.

Перш за ўсё гаворка ідзе аб загадкавай краіне Фарсіс. Менавіта адтуль у Ізраіль прывозілі срэбра, волава, свінец, золата, а таксама паўлінаў і малпаў. Пісанне не гаворыць пра гэта проста, але відавочна, што Саламон узбагаціўся дзякуючы такім пастаўкам. Кінгслі ўпэўнены, што знайшоў цэлую дзяржаву.

«Усе звесткі паказваюць на царства Тартэс, заснаванае фінікійцамі на тэрыторыі сучаснай Андалусіі, — мяркуе археолаг. — Магчыма, цар Саламон усталяваў з ім гандлёвыя стасункі. А потым паступова падпарадкаваў сабе гандаль на Міжземным моры. Тым самым яго можна назваць першым у свеце марскім магнатам».

Іншая краіна

Дзякуючы гандлёвым сувязям Саламон увасобіў у жыццё мегапраект — храм у Ерусаліме. Сродкаў, паводле Бібліі, ён не шкадаваў. Будынак вышынёй з дзясяціпавярховы дом з лібанскага кедра і кіпарыса з меднымі калонамі і залатым аздабленнем сем гадоў узводзілі 183 тысячы рабочых.

Што дзіўна, кіраўнік не развязваў ні з кім войнаў. Хоць менавіта такім спосабам, як правіла, узбагачаліся тады дзяржавы. Біблейскія кнігі ўвесь час падкрэсліваюць, што магутнасці ён дасягнуў дзякуючы мудрасці. І, вядома ж, гандлю.

Пра тое, што Ізраільскае царства было вельмі багатым, сведчаць шматлікія срэбраныя зліткі, знойдзеныя археолагамі. І яны сапраўды з Гішпаніі - што супадае з довадамі Шона Кінгслі.

Аднак даследчыкі адзначаюць, што каштоўны метал завезлі з Пірэнейскага паўвострава значна пазней за эпоху праўлення Саламона. «Па-сапраўднаму пераканаўчых довадаў Ізраільскай прысутнасці на заходнім узбярэжжы Міжземнага мора дагэтуль не выявілі», — звяртае ўвагу гісторык Стывен Вейцман.

З ягоных слоў, цар сапраўды гандляваў з фінікійцамі. Але казаць аб стварэнні «марской імперыі» не даводзіцца — наўрад ці суседні з габрэямі народ хацеў узбагаціць магчымага ваеннага праціўніка. Акрамя таго, у Бібліі проста паказана: караблі з багаццямі прыбывалі з усходу.

«Порт знаходзіўся на беразе Чырвонага мора ў мястэчку Эцыён-Гебер — распавядае Вейцман. - Туды прывозілі каштоўныя металы з краіны пад назвай Афір. Таму судны таго часу чыста фізічна не змаглі б дасягнуць берагоў Гішпаніі».

Афір у кантэксце гісторыі Саламона згадваюць значна часцей, чым Фарсіс. Некаторыя даследчыкі ўпэўненыя, што менавіта дзякуючы яму старажытны Ізраіль узбагаціўся. Пытанне, дзе размяшчалася загадкавая дзяржава.

Індыйскі след

Падказку знайшлі ў фінікійскіх хроніках. Выяўляецца, тры тысячы гадоў таму Ерусалім быў не самым велічным горадам Усходняга Міжземнамор'я. Ён саступаў Ціру, якім кіраваў Хірам Вялікі, сучаснік Саламона. І ён таксама гандляваў з Афірам. Адтуль яму прывозілі не толькі золата і слановую костку, але і нешта больш каштоўнае па тых часах — сандалавае дрэва.

А расце яно толькі ў адным рэгіёне планеты - на поўдні Індыі. Гэта перавярнула прадстаўленні навукоўцаў, бо яны меркавалі, што гандаль з Індастанам пачаўся толькі пасля заваёў Аляксандра Македонскага ў III стагоддзі да нашай эры.

«Апошнім часам мы ўсё больш пераконваемся, што з Індыяй блізкаўсходнія і афрыканскія дзяржавы актыўна гандлявалі са спрадвечных часоў. У 2008-м артэфакты адтуль выявілі на поўначы Эфіопіі, дзе знаходзілася Аксумскае царства. Іх узрост дасягае трох тысяч гадоў», - кажа эфіопскі гісторык Сісэй Энар.

Гандлёвая артэрыя ішла праз Чырвонае мора і называлася шляхам пахучасці. Яе кантраляваў Аксум. Некаторыя навукоўцы мяркуюць, што правіла ім знакамітая царыца Саўская, якая, паводле Бібліі, прыйшла да цара Саламона «ўбачыць яго мудрасць і багацце».

«Фактычна, абедзве дзяржавы ўзаемна ўзбагачалі адна адну, - адзначае Энар. - А паводле эфіопскіх паданняў, царыца Саўская і зусім нарадзіла Саламону дзіця. Яго звалі Менелік, яго ўважаюць за заснавальніка дынастыі, якая кіравала краінай аж да 1974 года».

Паводле легендаў, у 20-гадовым узросце Менелік наведаў Ерусалім. У Эфіопію ён прыехаў з загружанымі золатам караванамі, а таксама з юдэйскімі святарамі. Багаццяў было так шмат, што частку з іх давялося закапаць. Эфіопы вераць: куфры са скарбамі Саламона дагэтуль чакаюць свайго гадзіны.