«Чым глыбейшы і цямнейшы будзе крызіс, тым больш будзе чаўнакоў»

Пра падсанкцыйную Беларусь і «чаўночны бізнэс».

У 90-я гады мінулага стагоддзя ў Беларусі і іншых краінах СНД атрымаў развіццё асаблівы від міжнароднага гандлю - чаўночны бізнэс. Дробныя гандляры закуплялі тавар за мяжой, а потым прадавалі яго на дробнааптовых рынках сваіх краін. Прычынай развіцця чаўночнага гандлю стаў эканамічны крызіс і дэфіцыт тавараў на ўнутраным рынку. Зараз гавораць аб тым, што ва ўмовах жорсткіх санкцый эканоміку Беларусі хоць неяк могуць ратаваць чаўнакі. Ці варта чакаць адраджэння чаўночнага гандлю з 90-х выданне «Белорусы и рынок» спытала ў экспэртаў.

Жанна Тарасевіч, дырэктарка Бізнэс звязу прадпрымальнікаў і наймальнікаў імя прафесара М. С. Куняўскага (БСПН):

- Думаю, у асобных пазіцыях чаўнакі могуць закрываць дэфіцыт тавараў, але чакаць такой хвалі, як у 90-х, пакуль не варта. Для гэтага існуе шмат бар'ераў. Возьмем, напрыклад, тавары медыцынскага прызначэння. Яны павінны прайсці сертыфікацыю, стандартызацыю, гігіенічную рэгістрацыю і гэтак далей. Чаўнакі такія тавары вазіць не будуць, бо займаюцца дробнымі партыямі. Сертыфікацыя дробнай партыі вельмі моцна падаражае тавары.

Для адраджэння чаўночнага гандлю трэба мяняць заканадаўства: і для прадпрымальнікаў, і для суб'ектаў гаспадарання, якія будуць купляць у іх рэчы. У такое развіццё падзей я не вельмі веру. У нас быў абвешчаны варыянт прадпрымальніцтва — самазанятыя, але што ім будзе дазволена рабіць, а што не, — на грамадскім узроўні гэтае пытанне не абмяркоўвалася.

Сяргей Балыкін, старшыня Асацыяцыі малога і сярэдняга прадпрымальніцтва:

- Чым глыбейшы і цямнейшы будзе крызіс, тым больш будзе чаўнакоў. Рынак ёсць рынак: калі ёсць попыт, будзе і прапанова. Будуць буйны гандаль ціснуць знутры і звонку - значыць, будуць ездзіць хлопцы з клятчастымі торбамі.

Чаму ў свой час адышлі чаўнакі? Таму што стала магчымым прывозіць вялікую колькасць тавару буйнымі партыямі легальнымі спосабамі. Буйныя гандляры выціснулі з рынку дробных чаўнакоў. Калі будуць цяжкасці пры разліках, пры дастаўцы, будуць уведзены дадатковыя абмежаванні, напрыклад на набыццё валюты, на змену коштаў (можна прыдумаць шмат чаго), то нішу запоўняць чаўнікі. Не дадуць ездзіць буйным фурам - будуць ездзіць маленькія бусікі. Чым больш будзе абмежаванняў і ціску на буйны бізнэс (з нашага і не нашага боку), тым большыя будуць дзелі шэрага і чорнага рынку.

Пакуль пазіцыя рэгулятара ў дачыненні да чаўночны гандлю і малога бізнэсу ніяк не мяняецца. Нічога істотнага не здараецца. Не выключаю, што з часам пад ціскам абставін будуць уведзеныя нейкія льготы для чаўнакоў для ўвозу тавараў. Што тычыцца геаграфіі, то будуць вазіць тавары з Польшчы, Расеі, з Турцыі праз Расею - варыянтаў процьма.

У нейкай меры попыт на дэфіцытныя тавары будуць задавальняць інтэрнэт-крамы. Але інтэрнэт-гандаль праз AliExpress і іншыя онлайн-крамы мяркуе, што пакупнік атрымае тавар праз тыдзень-месяц, а пакупніку часта рэч патрэбна тут і цяпер. Таму перадумовы для развіцця чаўночнага гандлю застаюцца, нягледзячы на ХХІ стагоддзе і існаванне онлайн-гандлю.

Калі дзяржава не створыць магчымасці для легальнага ўвозу тавараў і гандлю ім, магу меркаваць, што іх будуць увозіць і прадаваць нелегальна. Такія тавары будуць прыкрывацца больш дробнымі партыямі легальнага тавару. Успомніце, як было ў 90-х: можна накладных мець на дзесяць футболак, а прывесці сто, а потым на гандлёвай месцы трымаць дзесяць футболак і па меры продажу падкладаць новы тавар. Прыйшлі з праверкай - вось вам дзесяць футболак і накладная на іх.

Віктар Маргелаў, сустаршыня і дырэктар Мінскага сталічнага звязу прадпрымальнікаў і работадаўцаў:

- У параўнанні з 90-мі гадамі патэнцыял чаўнакоў у выратаванні эканомікі ў разы меншы. На гэта ёсць шмат прычын. Тады замежныя тавары былі значна таннейшыя, чым у Беларусі. Сёння рынкавыя нішы занятыя буйнымі гульцамі, якія прапанавалі шматлікія тавары даволі невысокімі коштамі. Буйныя сеткі ў Расеі дамаўляюцца з казахскімі фірмамі аб буйнааптовых пастаўках заходніх тавараў з Кітая. Гаворка ідзе пра вельмі буйны опт, чаўнакі не змогуць канкураваць з сеткамі.

Акрамя таго, для чаўнакоў існуе процьма легальных абмежаванняў. Напрыклад, забарона на разлікі за мяжой гатоўкай. Ды і з Польшчы шмат тавару не прывязеш з-за вельмі цвёрдых абмежаванняў. З кірункаў, адкуль можна прывезці тавар, застаецца толькі Расея. Ну, добра, няхай нават індывідуальныя прадпрымальнікі прывязуць тавар у Беларусь, а дзе ў іх на яго дакументы? Каб зрабіць дакументы, патрэбныя прыстойныя выдаткі на сертыфікацыю. Адпаведна, кошт увезенага тавару ўзляціць значна. Канешне, нешта можна прадаць незаконна, але гэта ўжо не бізнэс.

Пазіцыя рэгулятара, як бачым, не мяняецца. Рэгулятару наогул зараз асабліва не да ІП і дробнага бізнэсу, у іх праблемы значна больш маштабныя.