Крэдыт за кошт Расеі: калі Захад выдасць Украіне $50 мільярдаў

Усе падрабязнасці гістарычнай пастановы.

Палітычная пастанова аб выдачы Украіне крэдыту на 50 млрд даляраў пад заклад замарожаных расейскі актываў прынятая лідарамі G7 13 чэрвеня. Але дэталі гэтай новай крэдытнай праграмы Extraordinary Revenue Acceleration пакуль невядомыя. Акрамя таго, што паступленне сродкаў можа пачацца з 2025 года і яны будуць накіраваны на вайсковыя патрэбы і аднаўленне краіны. Што вядома пра гэты крэдыі, высвятляў спецыяльны карэспандэнт РБК-Украіна Юрый Дашчатаў.

Лідары краін "Вялікай сямёркі" (G7) 13 чэрвеня на саміце ў Італіі пацвердзілі свае намеры выдаць Украіне крэдытныя сродкі на агульную суму блізу 50 млрд даляраў пад заклад даходаў ад арыштаваных расейскіх актываў.

«У прысутнасці прэзідэнта Зяленскага мы пастанавілі выдаць амаль 50 млрд даляраў ЗША, выкарыстоўваючы надзвычайныя прыбыткі (звышпрыбытак – рэд) ад замарожаных расейскіх суверэнных актываў, паслаўшы недвухсэнсоўны сігнал прэзідэнту Пуціну», – гаворыцца ў камюніке аб выніку саміту.

РБК-Украіна ўжо пісала, што агульная сума замарожаных актываў можа быць да 370 млрд даляраў. Але пакуль гаворка ідзе, як сказаў прэзідэнт ЗША, пра блізу 280 млрд, хаця часам называюць суму каля 300 млрд даляраў. Дакладная сума сродкаў афіцыйна не выдаецца, паколькі гэта з'яўляецца банкаўскай таямніцай. Актывы РФ замарожаны ў ЕЗ і яшчэ 8 краінах.

Яны размешчаны ў банках у каштоўных паперах. Пасля заканчэння тэрміну дзеяння гэтых папер актывы пераходзяць банку-трымальніку, і на іх пачынаюць налічвацца адсоткі. Менавіта пад гэтыя адсоткі за некалькі гадоў наперад і збіраюцца даць крэдыт – Extraordinary Revenue Acceleration (ERA).

Раней перыяд для фармавання задатку планавалі вызначыць на 10 гадоў, пачынаючы з 2024 года. Які тэрмін прадугледжаны фінальнымі дамоўленасцямі лідараў G7 пакуль невядома. І калі заклад будзе фармавацца з даходаў з 2024 года, то незразумела, што будзе з даходамі за 2022-2023 гады, а гэта больш за 5 млрд даляраў. Калі яны не будуць улічаныя, то проста «завіснуць» у банках і атрымаць іх Украіне будзе практычна немагчыма.

Пастанова G7 носіць палітычны характар, і на яе юрыдычнае афармленне спатрэбіцца яшчэ нейкі час. Гэта значыць, як такога крэдытнага пагаднення пакуль няма. Але ўжо вядома, што сродкі можна будзе выкарыстоўваць на вайсковыя мэты і на аднаўленні Украіны.

Пастанова G7 была нечаканай

Гарантый прыняцця пастаноў на гэтым саміце G7 не даваў ніхто літаральна да апошняга моманту. Напярэдадні ў заходніх СМІ пісалі пра дыяметральна супрацьлеглыя чаканыя фінальныя вынікі.

Bloomberg паведаміў, што пастанова нібыта ўзгодненая і будзе прынятая з вялікай імавернасцю. Politico апублікавала інфармацыю, што шанцаў дамовіцца амаль няма, і пытанне можа быць перанесенае на наступны саміт. Нібыта ЗША і ЕЗ не знайшлі кансэнсусу ў ключавым пытанні аб тэрмінах дзеяння санкцый аб замарозцы актываў.

Цяпер у ЕЗ гэтыя санкцыі даводзіцца пацвярджаць кожныя паўгода - ЗША намагалі на тым, каб іх працягнулі да канца вайны. ЕЗ, са свайго боку, не згаджаўся з тым, што менавіта ён нясе асноўныя рызыкі за крэдыт, а фактычна грошы будуць выкарыстоўвацца амерыканскімі кампаніямі для аднаўлення.

Складана сказаць дзякуючы якім аргументам ЗША і ЕЗ удалося дасягнуць кампрамісу. Але ЕЗ у выніку пагадзіўся з довадамі Вашынгтона падоўжыць дзеянне санкцый да заканчэння вайны. «Мы пацвярджаем, што ў адпаведнасці з усімі прыдатнымі законамі і нашымі адпаведнымі прававымі сістэмамі суверэнныя актывы Расеі ў нашых юрысдыкцыях застануцца абезрухомленымі да таго часу, пакуль Расея не спыніць сваю агрэсію і не заплаціць за шкоду, якую яна нанесла Украіне», - сказана ў камюніке.

Прэм'ерка Італіі Джорджа Мелані пацвердзіла, што гарантый прыняцця пазітыўнай пастановы на саміце не было практычна да апошняга моманту. «Гэта нечаканы вынік, якім я дужа ганаруся», - адзначыла яна, каментуючы вынікі сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў G7.

Міністр фінансаў Сяргей Марчанка назваў пастанову G7 дыпламатычнай і гістарычнай перамогай. "Пастанова была дастаткова складаная і да апошняга часу ў нас не было ўпэўненасці, што мы атрымаем згоду ад усіх краін, якія прыцягнуты да гэтага працэсу", - сказаў ён у эфіры тэлемарафону.

Калі Украіна атрымае доступ да грошай

Пакуль інфармацыі аб дэталях будучага крэдыту няма. У камюніке толькі гаворыцца, што яго абслугоўванне і выплата будзе праводзіцца за кошт даходаў ад расейскіх актываў, якія захоўваюцца ў Еўрапейскім звязе і іншых адпаведных юрысдыкцыя краін-чальцоў аб'яднання. Але для рэальнай выдачы грошай Украіне трэба будзе атрымаць ухвалу ў гэтых юрысдыкцыя на іх выкарыстанне.

Рэальны доступ да крэдытных сродкаў Украіна зможа атрымаць толькі ў 2025 годзе. Пра гэта РБК-Украіна паведамілі крыніцы ў кіраўніцтве. Ды і ў самім камюніке размова ідзе аб тым, што да канца гэтага года павінен быць падрыхтаваны непасрэдна толькі крэдытны механізм.

Сяргей Марчанка, які пакуль адмовіўся дэталёва каментаваць гэтую тэму РБК-Украіна, у сваіх кароткіх публічных заявах таксама гаворыць аб наступным годзе.

«Пастанова важная, яна, я б так сказаў, дае нам магчымасць выдыхнуць, таму што ў 2025 годзе (бюджэтныя выдаткі-рэд.) выглядалі няўпэўнена без гэтай пастановы», - сказаў міністр у эфіры тэлемарафону.

Цяпер Мінфін якраз вядзе падрыхтоўку праекта дзяржбюджэту на наступны год, які павінен будзе падаць у Раду да 15 верасня. Марчанка плануе накіраваць гэты крэдытны рэсурс на прыярытэтныя кірункі, найперш, на сектар бяспекі і абароны.

Самастойна вызначаць, на што выдаткоўваць грошы, было адной з умоў украінскай стараны. Марчанка спадзяецца, што яна будзе ўлічаная. «Гэтыя грошы павінны быць накіраваны на ўсялякія мэты і выдаткі, у якіх Украіна мае патрэбу. Да нас прыслухаліся і я спадзяюся, што ў тэхнічным пагадненні, якое мы зараз абмяркоўваем, гэта будзе рэалізавана», - сказаў ён.

Акрамя таго, ва Украіны, якая была прыцягнутая да падрыхтоўкі пастановы, было яшчэ дзве ўмовы: атрыманне грошай у гэтым годзе і без якіх-небудзь умоў.

Пакуль можна думаць, што адну з іх не задаволілі - грошай у 2024 годзе не будзе. Але гэта не павінна пагоршыць фінансавае становішча - ужо дасягнуты ўсе дамоўленасці аб фінансаванні выдаткаў бягучага года з асноўнымі донарамі - МВФ, ЕЗ і ЗША.

Ці будзе задаволена другая ўмова - крэдытаванне без зваротных абавязацельстваў, пакуль невядома. Каментароў у гэтым пытанні няма ні з боку G7, ні з боку Украіны.

Няма пакуль інфармацыі і аб тым, як будзе выдавацца крэдыт - адзінай ратай або часткамі, калі можа быць атрыманая згода дэпазітарыяў на выплату сродкаў, з кім і як будуць падпісаны крэдытныя пагадненні, як будуць размяркоўвацца сродкі на пэўныя мэты, якая дзель пойдзе на ваенныя патрэбы, якая на аднаўленне і якая на бюджэтныя і гуманітарныя выдаткі.

Плюсы і рызыкі новага крэдытнага пакета

Але ў кожным выпадку, пастанова аб крэдыце, нават на палітычным узроўні - гэта пазітыўны сігнал, мяркуе кіраўнік дэпартамента макраэканамічных даследаванняў групы ICU Віталь Ваўрышчук.

Новы крэдытны пакет, паводле ягоных слоў, фактычна гарантуе, што мінімум у наступныя тры гады Украіна штогод зможа павялічыць пакет фінансавай падтрымкі з улікам МВФ, Ukraine Facility, ЗША і іншых партнёраў да 30 млрд даляраў.

«Гэта дае больш яснасці і дакладнасці, таму важнасць гэтага пакета складана пераацаніць. У нас будзе рэсурс для кампенсацыі планавага дэфіцыту і бюджэтнага крызісу не будзе», - сказаў Ваўрышчук у каментары РБК-Украіна.

Аднак ён бачыць рызыкі новага крэдыту ў тым, што сябры G7, такія, напрыклад, як ЗША, Канада, Японія, увайшоўшы ў групу крэдытораў, могуць скараціць ці нават спыніць фінансавую падтрымку на двухбаковым узроўні.

«Гэты пакет азначае, што чаканні нейкіх іншых двухбаковых крэдытаў ад сяброў G7 будуць меншыя. Ёсць рызыка, калі ў ЗША будзе новая адміністрацыя, то іх падтрымка скароціцца. Японія, якая ў гэтым годзе плануе выдаць 4 млрд даляраў, у наступным можа перастаць гэта рабіць», - мяркуе Ваўрышчук.

Апраўдаюцца такія рызыкі ці не, пакуль спрагназаваць складана. Але ў камюніке G7 гаворыцца аб далейшай усебаковай падтрымцы Украіны ў тым аб'ёме, у якім гэта будзе неабходна. Так што, магчыма, падтрымка на двухбаковым узроўні і працягнецца, калі, вядома, узнікне крайняя неабходнасць.

Яшчэ адзін момант застаецца не зусім зразумелым пасля пастановы G7. У траўні Еўракамісія ўхваліла і прыняла фінансаванне Украіны за кошт адсоткаў ад замарожаных актываў. Яно мяркуе, што кожны год Украіна зможа атрымліваць да 3 млрд еўраў ад даходаў актываў РФ якія знаходзяцца ў Еўрапейскім Звязе.

Сродкі, згодна з пастановай ЕК, павінны выплачвацца Украіне два разы на год. 90% сумы планавалі накіроўваць на пастаўкі вайсковай тэхнікі ў рамках EPF (Еўрапейскі фонд міру), і 10% - у бюджэт ЕЗ для доўгатэрміновай падтрымкі Украіны. Першую рату ў суме 1,5 млрд еўраў анансавалі на ліпень. Але зараз, калі гэтыя даходы стануць залогам для крэдыту, іх выплата проста немагчымая.

Афіцыйных каментароў ні ад АП, ні ад Мінфіна ў гэтым пытанні выданню атрымаць не ўдалося. А Ваўрышчук мяркуе, што гэтая пастанова ЕК наўрад ці будзе рэалізаваная. «Не могуць жа адначасова і выплачвацца даходы ад актываў, і выдавацца крэдыт пад заклад гэтых даходаў. Лагічна, што пастанова ЕК аб выплаце не будзе рэалізаваная», - сказаў ён выданню.

Варта адзначыць, што пастанову аб крэдыце пад даходы ад расейскіх актываў ва ўрадзе Украіны яшчэ ў траўні называлі больш пазітыўнай, чым проста перадачу штогадовага даходу ад актываў Расеі. Так што можна думаць, што фінальным вынікам Украіна можа быць задаволеная.