Леанід Злотнікаў: Варштат у Беларусі ўключаны, наперадзе - гіперінфляцыя і хаос у эканоміцы

Улады ўзялі курс на Венесуэлу.

Апошнія месяцы беларуская эканоміка перажывае не найлепшы час. Золатавалютныя рэзервы Беларусі за першыя два месяцы 2021 года скараціліся на $354 мільёны. Адна з прычын - «выратаванне БМЗ» і іншых стратных прадпрыемстваў дзяржсектара. Дзяржаўная замежная завінавачанасць дасягнула гістарычнага максімуму. Эканаміст Леанід Злотнікаў пракаментаваў сітуацыю з эканомікай у Беларусі адмыслова для сайта Charter97.org.

- Наколькі сітуацыя з ЗВР небяспечная для беларускай эканомікі?

- Я б сказаў, што сітуацыя не настолькі небяспечная, бо скарачэнне 2020 года невялікае, блізу 5%. Запас ЗВР зараз - большы за 7 мільярдаў. Небяспечна будзе тады, калі ЗВР скароціцца да 3,5 - 4 мільярдаў.

Можна казаць, што нейкі запас над апошняй рысай ёсць. Іншая рэч, што надоўга яго можа не выстарчыць.

- Мінфін удакладніў выкананне бюджэту на 2021 год: першапачаткова закладваўся дэфіцыт на 4 мільярды рублёў, а цяпер агучваецца лічба на 5,6 мільярдаў рублёў. Многія экспэрты сцвярджаюць, што дэфіцыт будзе толькі расці. Як вы думаеце, наколькі крытычная сітуацыя з ростам дэфіцыту бюджэту?

- Бюджэт залежыць ад крытычнасці сітуацыі ў эканоміцы. Разглядаць адзін бюджэт сэнсу няма.

Сітуацыя напружаная. У 2019-2020 гадах практычна цалкам спыніліся расейскія субсідыі беларускай эканоміцы (у 2015 годзе напрыклад, яны складалі амаль $5 млрд, затым паступова зніжаліся). Акрамя таго, праз розныя абставіны ўскладніліся ўмовы замежных запазычанняў.

- Дзяржаўная замежная запазычанасць складае цяпер больш за $18 мільярдаў, а валавая - больш за $42 млрд (гэта - гістарычны максімум). Гэта ў шмат разоў перавышае ўсю суму міжнародных фінансавых актываў Беларусі, нават з улікам золата. Ці можна казаць, што імавернасць дэфолту стала больш рэальнай, чым у мінулыя гады? Ці варта беларусам баяцца сітуацыі, падобнай да крызісу 2011 года?

- Вядома, пазыкі яшчэ не такія вялікі ў адсотках ад ВУП, як у іншых краінах, у тым ліку, да прыкладу, у ЗША, але досыць высокія. Усе абмяркоўваюць замежныя пазыкі адной толькі дзяржавы. А ёсць яшчэ пазыкі банкаў і прадпрыемстваў. Але праблема не толькі і не столькі ў велічыні пазык, колькі ў здольнасці краіны іх вярнуць. А вось гэта сур'ёзная праблема.

Асабліва напружаная склалася сітуацыя на рынку «еўрабондаў», там для нас высокі і непад'ёмны адсотак. Я сумняваюся, што ўрад возьме пазыку на рынку еўрабондаў менш, чым пад 10% гадавых. Беларуская эканоміка не зможа вярнуць такія пазыкі. Так, баяцца дэфолту варта - не толькі, таму што пазыкі, але і таму што кантроль Нацбанка над грашовай масай і інфляцыяй цяпер зніжаны. Гэта адбылося не з волі Нацыянальнага банка, а з волі ўлады.

Не забудзем таксама, што ў 2019-2020 гадах практычна цалкам спыніліся расейскія субсідыі беларускай эканоміцы (у 2015 годзе напрыклад, яны складалі амаль $5 млрд). Акрамя таго, праз розныя абставіны, ускладніліся ўмовы замежных запазычанняў.

Таму, асцярогі дэфолту могуць апраўдацца.

- Многія экспэрты кажуць, што ўлада запусціць так званы варштат. Вы разглядаеце як магчымы такі сцэнар падзей?

- Яго ўжо ўключылі 30 гадоў таму назад. Мы назіраем рост коштаў, які з'яўляецца вынікам працы гэтага станка. Адзначу, што варштат у Беларусі быў уключаны з першых гадоў незалежнасці краіны і з тых часоў бесперапынна працуе. Цэны за гэты перыяд выраслі больш, чым у мільярд разоў.

- Як уключэнне варштату ўплывае на эканоміку?

- Павінен быць баланс паміж масай грошай у абарачэнні і колькасцю тавараў і паслуг, якія вырабляе эканоміка краіны плюс імпарт. Уявіце сабе сітуацыю, калі ўлады за адзін раз удвая павялічаць заробкі і дапамогі, а колькасць тавараў у продажы застаецца нязменнай. У гэтым выпадку цэны ўзрастуць удвая, бо грошы абясцэняцца. А калі кошты не ўзрастуць, то паліцы крам спусцеюць.

Варштат у Беларусі быў уключаны з першых гадоў незалежнасці і з тых бесперапынна працуе. Першыя беларускія грошы абясцэніліся да гэтага часу, больш чым у мільярд разоў. Паводле гэтага паказчыку мы далёка выперадзілі амаль усе краіны планеты за выключэннем, мабыць, Зімбабвэ, дзе дайшлі да купюр вартасцю на сто мільярдаў зімбабвійскіх даляраў. Апошнія беларускія грошы, пушчаныя ў абарачэнне з 2015 года ўжо абясцэніліся на 75%, а да лета 2021 года яны абясцэняцца ўдвая ў выніку інфляцыі.

- Калі ў эканоміку грошай будзе ўкінута, напрыклад, на 10% больш, чым трэба для абслугоўвання абарачэння тавараў і паслуг у эканоміцы, то і інфляцыя будзе блізкая да 10%.

Вядомы эканаміст Кейнс сцвярджаў, што дрэнны ўрад звяртаецца да дапамогі варштату. У Беларусі варштат уключаўся з добрых намераў - падтрымаць рост заробку. За 2011-2020 гады сярэдні заробак вырас, са звестак Белстата, з 1,217 млн рублёў у 2010 годзе (460 даляраў) да 1290 рублёў (531 даляраў) у 2020 годзе,

Рост рэальнага заробку за 2011-2019 гады склаў, са звестак Белстата, 176,6% (рост на 76,6% ,у далярах заробак вырас на 15%). Рублёвы заробак вырас у 1,76 разы (у далярах - у 1,15 раза). Пенсіі выраслі ў 1,5 разы.

Але што дзіўна, ВУП за гэта перыяд вырас толькі на 10,6%, прадукцыя прамысловасці - на 18%, сельскай гаспадаркі -17,8%, прадукцыйнасць працы ВУП - на 13,9%. (Апошняе - унікальны выпадак). Відавочна, што згаданы рост ВУП адбываўся не за кошт уласных рэсурсаў.

Калі эканоміка вырабляе прадуктаў і паслуг для спажывання толькі на15- 20% больш, а спажыванне краіны пры гэтым узрастае на 50-70%, то крыніца росту не толькі ў інфляцыі. Акрамя інфляцыйнай хвалі, якая ідзе з некаторым лагам следам за неабгрунтаваным падвышэннем даходаў насельніцтва і абясцэньвае іх, у Беларусі спрацавалі і іншыя чыннікі незаробленага падвышэння даходаў.

Па першае гэта субсідыі Расеі, якія пасля 2015 года (у гэтым годзе яны склалі, нагадаем, блізу 5 млрд. даляраў, а за 2015-2020 -10-15 млрд. даляраў) і паступова скараціліся да 2020 года амаль да нуля.

Па-другое, за кошт скарачэння інвестыцый у асноўны капітал (за названы перыяд яны скараціліся на 14,5%,) і скарачэнне жыллёвага будаўніцтва (на 37%). Па-трэцяе, рост валавой замежнай запазычанасці краіны за 2011-2020 гады на 13,7 млрд. даляраў.

Мы паказалі толькі найбольш значныя факты падтрымкі на плаве беларускай эканомікі ў апошняе дзесяцігоддзе.

Увогуле сітуацыя такая, што варштат можа дапамагчы, але ўкід грошай у абарачэнне для падтрымкі заробкаў дапамагае на 3-5 месяцаў, пакуль выкліканая гэтым укідам інфляцыя абясцэньвае грошы і затым патрабуецца новы ўкід грошай у яшчэ большай колькасці. Увогуле, гэта - шлях да гіперінфляцыі і да хаосу ў эканоміцы. На гэтым шляху мы прыйдзем да стану, у якім знаходзіцца сёння Венесуэла, якая стварае сацыялізм 21 стагоддзя.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com