Як дзяржаўная запазычанасць Беларусі ператварылася ў галаўны боль для рэжыму

Дзяржаўная запазычанасць можа аказаць ціск на валютны рынак.

Тэма дзяржаўнай запазычанасці становіцца ўсё больш актуальнай для Беларусі. Так, у Еўразійскім Банку Развіцця прагназуюць павелічэнне плацяжоў у даўгавых абавязаннях, для чаго спатрэбіцца рэфінансаванне старых запазычанасцяў. Сярод прычын - абмежаванасць золатавалютных рэзерваў і слабы патэнцыял эканамічнага росту. Пра патрэбы ў рэфінансаванні заяўляюць таксама ў Нацбанку. Пра актуальнасць тэмы дзяржаўнага абавязку Беларусі красамоўна кажа і той факт, што яе падымаў Уладзімір Пуцін на апошняй сустрэчы з Лукашэнкам, адзначаюць экспэрты «Кошт урада».

Пра неспакой Нацбанка і тое, што дзяржаўны абавязак «узнікае не адразу»

Пытанні запазычанасці Беларусі знаходзяцца ў падпарадкаванні Нацбанка і Мінфіна. Кіраўніцтва Нацбанка, кажучы пра фінансавую стабільнасць і ўстойлівасці эканомікі да актуальных знешніх выклікаў, згадвае, што ў цяперашнім становішчы Беларусь будзе зазнаваць складанасці з доступам да знешняга фінансавання. Нават у звыкла сухіх фармулёўках простым тэкстам гаворыцца, што «найбольш моцна гэта можа закрануць сферу замежнай дзяржаўнай запазычанасці, дзе захоўваецца патрэба ў рэфінансаванні досыць вялікіх аб'ёмаў запазычанасці».

Фактычна, гэта азначае, што цяпер займаць сродкі за межамі краіны, у тым ліку, каб аддаць папярэднія запазычанасці, стала значна складаней. Неспакой Нацбанка не безгрунтоўны.

Да чэрвеня сёлета Беларусь мела дзяржаўную запазычанасць у 57,4 мільярда рублёў (больш актуальная статыстыка пакуль не апублікаваная). Толькі 11,5 мільярда з гэтай сумы, або пятая частка, складае запазычанасць унутраная. Такім чынам, асноўныя беларускія крэдыторы за мяжой. Ім дзяржава вінная 18,1 мільярда даляраў. Выходзіць, каб выплаціць назапашаны абавязак з улікам памеру сярэдняга заробку, усім занятым у Беларусі трэба працаваць амаль 9,4 месяца.

Дзяржаўная запазычанасць сумаю 37% валавога ўнутранага прадукту, безумоўна, узнікла не за адзін раз. Дастаткова працяглы час яе памер быў нязначным. Так працягвалася датуль, пакуль Беларусь карысталася камфортным рэжымам коштаў расейскіх энэрганосьбітаў, а ў сусветнай эканоміцы не выліўся крызіс 2008 года. Пасля, па меры выраўноўвання коштаў да рынкавых, стала ясна, што для забеспячэння краіны расейскім газам і нафтай уласных сродкаў відавочна недастаткова. Відавочнай праблемай сталі недастатковы аб'ём інвестыцый і экспарту. Таму з канца 2007 года беларуская дзяржаўная запазычанасць пачынае расці, у першую чаргу – дзяржаўная запазычанасць замежная. Прычым гэты рост з тых часоў меў устойлівы характар, бо ключавыя яго прычыны так і не былі ліквідаваны. Але цяпер аб'ём запазычанасці крыху знізіўся, што і адзначылі ў Расеі.

Чаму прэзідэнт Расеі звяртае ўвагу на дзяржаўную запазычанасць Беларусі і пра што гэта кажа

Тэму дзяржаўнай запазычанасці Беларусі давялося каментаваць нават прэзідэнту Расеі. Гаворачы пра сітуацыю ў эканоміцы нашай краіны, ён адзначыў, што рэспубліка своечасова абслугоўвае свае крэдыты, а яе замежная запазычанасць нават скарачаецца. У гэтай сітуацыі цікавы сам факт таго, што каментаваць сітуацыю з замежным абавязкам Беларусі давялося кіраўніцтву суседняй краіны. Гэтаму ёсць як мінімум тры тлумачэнні.

Па-першае, канчатковым адрасатам паведамлення аб устойлівым характары запазычанасці Беларусі з'яўляецца расейскі фінансавы рынак. Гэта звязана з тым, што Расейская Федэрацыя з'яўляецца трымальнікам большай часткі беларускай замежнай запазычанасці. Прычым як прамой запазычанасці, дзе сродкі Беларусі перадаваў урад Расеі, так і ўскоснай - праз запазычанасць расейскім банкам і міжнародным банкам, дзе ключавую ролю мае расейскі капітал.

Па-другое, ва ўмовах адсутнасці дастатковых сродкаў унутры краіны і абцяжаранага доступу на замежныя фінансавыя рынкі, Беларусь разглядае як ледзь не адзіную магчымасць ажыццяўляць замежныя запазычанасці на расейскім фінансавым рынку. Размовы аб размяшчэнні дзяржаўных аблігацый на 100 мільярдаў расейскіх рублёў. Пераконваць у надзейнасці пазычальніка ў гэтым выпадку прыйдзецца шматлікіх гульцоў фінансавага рынку, а афіцыйныя заявы высокапастаўленых расейскіх асоб выступаюць свайго роду гарантыяй. Наколькі гэтая гарантыя будзе важкай, можна будзе хутка пераканацца на аснове таго, якім апынецца попыт на беларускія аблігацыі на расейскім фінансавым рынку.

Па-трэцяе, неабходнасць знешняга меркавання аб устойлівым характары запазычанасці можа быць звязана з недаверам да афіцыйных заяў беларускага боку. У канчатковым выніку нават замежныя фінансавыя аналітыкі звязвалі ўстойлівасць беларускай фінансавай сістэмы галоўным чынам з падтрымкай з боку Расеі. Менавіта таму яе пазіцыя тут з'яўляецца ключавой.

«Можа стаць прычынай ціску на ўнутраны валютны рынак». Які прагноз па дзяржаўнай запазычанасці

Дагэтуль Рэспубліка Беларусь, а менавіта ўрад, бізнэс, камерцыйныя банкі і Нацыянальны банк, сфармавалі такі аб'ём замежнай запазычанасці, для выплаты якой магчымасцяў унутраных рэзерваў відавочна недастаткова. Золатавалютныя рэзервы Беларусі на 1 красавіка гэтага года пакрываюць усяго блізу 17% валавой знешняй запазычанасці. Такая сітуацыя не з'яўляецца незвычайнай для сучаснай эканомікі. Аднак стабільнасць і ўстойлівасць дзяржаўнага абавязку ў гэтым выпадку залежыць ад магчымасцяў яго абслугоўвання. Для гэтага эканоміка павінна генераваць досыць прыбытку, а таксама мець магчымасць стабільнага рэфінансавання запазычанасці.

З санкцыямі ці без, айчынная эканоміка не магла пахваліцца дынамічнымі тэмпамі росту, дзякуючы чаму мог бы фармавацца неабходны аб'ём прыбытку для зніжэння пазыковай нагрузкі. Такім чынам, ключавой у нашым выпадку з'яўляецца магчымасць рэфінансаваць запазычанасць. Але ва ўмовах, калі доступ да замежных фінансавых рынкаў звужаецца, гэта ставіць пад пытанне далейшае абслугоўванне і пагашэнне ўжо сфармаванага абавязку. Канстатацыя расейскім бокам стабільнасці абслугоўвання беларускай знешняй запазычанасці цяпер застаецца верным фактам. Аднак гэта не здымае пытанне адносна далейшага развіцця падзей.

Зніжэнне аб'ёму замежнай дзяржаўнай запазычанасці можна растлумачыць тым, што Беларусь працягвае выплачваць сфармаваную запазычанасць як у частцы асноўнага абавязку, так і ў частцы працэнтаў па ёй. Новую ж запазычанасць эканоміка фармуе ў аб'ёмах меншых, чым складаюць выплаты па старых абавязках. Такім чынам, агульная сума бягучай запазычанасці памяншаецца. Аднак уважаць гэтую тэндэнцыю адназначна станоўчай нельга, бо ў першую чаргу яна сведчыць пра пагаршэнне доступу да жыццёва неабходных вонкавых рэсурсаў для падтрымання дзейнай эканамічнай мадэлі.

З улікам таго, што сітуацыя, якая складваецца вакол Беларусі, зніжае магчымасці для прыцягнення знешняга фінансавання, найбольш відавочна ў сярэднетэрміновай перспектыве гэта будзе адбівацца на сферы дзяржаўнай запазычанасці. Акрамя таго, гэта можа стаць прычынай ціску на ўнутраны валютны рынак. На думку ўладаў, негатыўныя эфекты будуць выяўляцца паступова, што дазволіць падладжвацца пад уплыў неспрыяльнай каньюнктуры. Разам з тым, шмат якія незалежныя экспэрты не падзяляюць такі тэзіс і не выключаюць магчымасцяў рэзкіх эканамічных шокаў.

Як будзе развівацца эканамічная кан'юнктура ў частцы дзяржаўнага абавязку найбліжэйшым часам, залежыць ад выніковасці размяшчэння беларускіх дзяржаблігацый у Расеі і ў цэлым ад падтрымкі з яе боку, бо іншых відавочных крыніц знешніх запазычанняў пакуль не праглядаецца. Тым не менш, нават у выпадку ўдалага размяшчэння беларускіх аблігацый на расейскім фінансавым рынку, аб'ём гэтага рынку не дазваляе разглядаць яго як крыніцу пастаяннай падтрымкі беларускай дзяржаўнай запазычанасці. Нягледзячы на тое, што Расея з'яўляецца асноўным крэдыторам Беларусі і, яна безумоўна, зацікаўлена ва ўстойлівасці абслугоўвання яе дзяржаўнай запазычанасці, па меры пагаршэння сітуацыі ў Беларусі цана падтрымання такой устойлівасці будзе ўсё больш узрастаць.