Экспэрт: Адключэнне SWIFT адкіне Беларусь як мінімум на 25 гадоў назад

Наступствы будуць вельмі сур'ёзныя.

Прэзідэнт Літоўскай прамысловай канфедэрацыі Відмантас Янулявічус заявіў, што адключэнне Беларусі ад міжнароднай банкаўскай сістэмы SWIFT - толькі пытанне часу.

Сайт Charter97.org папрасіў эканаміста Льва Марголіна ацаніць наступствы адключэння Беларусі ад сістэмы SWIFT:

- Рэч у тым, што ў гісторыі такіх адключэнняў было толькі раз, два і аблічыўся, таму вялікага аналізу няма. Зразумела, што гэта залежыць ад аб'ёму замежнай эканамічнай дзейнасці той ці іншай краіны. Улічваючы, што Беларусь з'яўляецца малой адкрытай эканомікай, якая значную частку сваёй прадукцыі пастаўляе на экспарт, а тавары і сыравіну атрымлівае праз імпарту, то, натуральна, аб'ём міжнародных разлікаў вельмі значны. У гэтым выпадку адключэнне Беларусі ад SWIFT будзе азначаць вяртанне як мінімум на 25 гадоў таму назад.

Тэарэтычна, можна абысціся без SWIFT. Як сказаў былы старшыня Нацбанка Станіслаў Багданкевіч: Грошы можна вазіць і ў валізках. Вядома, у валізках ніхто вазіць не будзе, але аплаты вазіць можна. Іх можна пасылаць з банка ў банк нейкімі іншымі сродкамі сувязі, напрыклад, праз факс, электронную пошту і гэтак далей. Аднак гэта моцна абцяжарвае і запавольвае абарачэнне. Тыя, хто памятае пачатак 90-х гадоў, калі ўжо пачаліся інтэнсіўныя міжнародныя разлікі, а сістэмы SWIFT яшчэ не было, то там былі транзакцыі паміж фірмамі розных краін, якія доўжыліся да 3-х дзён. Тады акурат выкарыстоўвалі тэлекс, тэлетайп і іншыя падобныя сродкі сувязі.

Якія яшчэ могуць быць спосабы міжнародных разлікаў? Праз нейкія расейскія банкі. Дапусцім, беларускае прадпрыемства адкрывае карэспандэнцкі рахунак у расейскім банку і праз яго праводзіць разлікі. Аднак гэта будзе таксама досыць складана, бо, я думаю, будуць прадугледжаны нейкія механізмы для пазбягання абыходу гэтых санкцый. Таму, не ў паглыбляючыся ў дэталі, можна сказаць, што наступствы будуць вельмі сур'ёзныя.

Кожнае запаволенне разлікаў у 21-м стагоддзі - гэта сур'ёзная праблема. Калі прадпрыемства разлічвае атрымаць грошы з-за мяжы ў пэўны тэрмін, напрыклад, гэта звязана з аплатай падаткаў або платай нейкім іншым пастаўшчыкам, то ўсё гэта можа абрынуцца. Гэта сапраўды гэтак жа, калі вы ляціце на самалёце з перасадкай і разлічваеце прыляцець, напрыклад, у Франкфурт у пэўны час, каб паспець перасесці на іншы самалёт. Самалёт спазняецца, таму ўжо страчваеце магчымасць скарыстацца далейшым пералётам.

Тое ж самае будзе адбывацца і з плацяжамі, гэта значыць вы разлічваеце на паступленне грошай, але яны не прыходзяць своечасова. Можа быць наадварот, вы абавязаліся аплаціць у нейкі тэрмін, а грошы адправіць не змаглі, адпаведна вашы контрагенты будуць старацца пазбягаць супрацоўніцтва з вамі ці перавядуць на папярэднюю аплату, што вельмі складана ў наш час.

Пералічыць усе магчымыя наступствы вельмі складана, але факт застаецца фактам, што яны будуць вельмі сур'ёзныя.

- У некаторых беларускіх банкаў ужо пачаліся праблемы з плацяжамі праз SWIFT. На праблемы масава скардзяцца кліенты васьмі беларускіх банкаў. Як вы думаеце, гэта першы званочак, што Беларусь можа апынуцца без сістэмы SWIFT?

- Безумоўна. Рэч у тым, што клерк, які сядзіць у замежным банку, заўсёды імкнецца перастрахавацца. Нельга думаць, што там сядзяць такія класныя спецыялісты, якія ўсе інструкцыі памятаюць на памяць. Многія з іх, як толькі бачаць слова Беларусь ці нейкі банк, які ім здаецца пад санкцыямі, перш за ўсё імкнуцца перастрахавацца. У лепшым выпадку - адкласці гэтую аплату і ў вольны час пракансультавацца з начальствам. А могуць увогуле адправіць яе назад. Гэта пакуль, як той казаў, асобныя ластаўкі. Калі SWIFT будзе адключаны, то гэта будзе ўсё значна больш сур'ёзна.

- Трапіўшы пад санкцыі ЗША «Абсалютбанк» спыніў аперацыі з далярамі. На вашу думку, ці стане гэта рэальнасцю для беларускіх банкаў?

- Ва ўсякім разе тыя банкі, якія трапяць пад санкцыі ЗША, будуць вымушаныя спыніць аперацыі з далярамі, бо яны вядуцца праз карэспандэнцкія рахункі ў амерыканскіх банках. Гэта адбываецца так: беларускае прадпрыемства, якое мае рахунак у «Абсалютбанку», хоча аплаціць нейкую ўгоду, умоўна кажучы, з бразільскім прадпрыемствам, якому аказвае паслугі або купіла тавар, прычым у далярах, бо ні беларуская, ні бразільская валюта не каціруецца на міжнародным рынку. Значыць, банк пералічвае сродкі гэтага прадпрыемства на карэспандэнцкі рахунак у амерыканскім банку, а там яго перапісваюць на рахунак бразільскага прадпрыемства. Калі на яго накладзеныя санкцыі, значыць, ніякія дзеянні амерыканскія банкі з валютай праводзіць не будуць. Нават калі ў гэтым амерыканскім банку на карэспандэнцкім рахунку ёсць сродкі ў далярах, то яны будуць проста замарожаныя.

Гэта будзе азначаць, што гэты банк зможа працаваць альбо толькі з беларускімі рублямі, альбо, калі не накладзеныя санкцыі, то ў нейкіх іншых валютах у залежнасці ад таго, дзе адкрыты карэспандэнцкія рахункі. Як правіла, следам за амерыканскімі санкцыямі ідуць і санкцыі іншых еўрапейскіх краін, што абмяжуе дзеянні з еўра, са швайцарскім франкам, валютамі Японіі і Вялікабрытаніі. А гэта практычна ўсе міжнародныя рэзервовыя валюты, якія шырока выкарыстоўваюцца. Усё астатняе - экзотыка.

- Наколькі моцна беларуская эканоміка прытармозіць праз адключэнне SWIFT?

- Разумееце, падлічыць гэта колькасна цяпер практычна немагчыма, бо, як кажуць, трэба паспрабаваць. Рэч у тым, што нейкія прадпрыемствы будуць шукаць абыходныя шляхі для разліку, нейкія будуць шукаць альтэрнатыўных пастаўшчыкоў або пакупнікоў, а нейкія фірмы будуць дамаўляцца аб выкарыстанні іншых валют.

Прычым розныя галіны зазнаюць у рознай ступені. Тыя галіны, якія звязаны з імпартам і экспартам, зазнаюць у большай ступені. Магчыма, што прадпрыемствы, якія мала залежаць ад экспарту і імпарту, практычна не зазнаюць. Зразумела толькі адно: уплыў і наступствы будуць вельмі сур'ёзныя. Гэта адзінае, што я магу сцвярджаць.

- Санкцыі супраць рэжыму ў Беларусі на пачатку мінулага тыдня ўвялі Вялікабрытанія, ЗША, Канада і Швайцарыя. Як бы вы іх ацанілі?

- Яны крыху адрозніваюцца ад тых санкцый, якія раней былі ўведзеныя Еўразвязам за кошт таго, што там няма выключэнняў таго ці іншага віду экспарту. Напрыклад, Еўрапейскі Звяз, уводзячы санкцыі супраць калійных угнаенняў, увёў выключэнне ў дачыненні да асобных відаў. ЗША і іншыя краіны гэтага не рабілі, але з іншага боку, ЕЗ увёў санкцыі сектаральныя, якія тычацца ўсіх відаў указанай у гэтых санкцыях прадукцыі, незалежна ад таго, хто прадае. Гэта значыць, не важна, хто прадае калійныя ўгнаенні, сам «Беларуськалій» ці нейкі пасярэднік.

Амерыканцы такіх сектаральнай санкцый не ўводзілі, то бок, атрымліваецца, што калі прадукцыю «Беларуськалія» будуць прадаваць нейкія расейскія прадпрыемствы, то яны быццам бы пад санкцыі не падпадаюць. З іншага боку, амерыканцы ў адрозненне ад еўрапейцаў паказалі на магчымасць другасных санкцый, гэта значыць абмежаванні супраць тых, хто дапамагае беларускім прадпрыемствам абыходзіць гэтыя санкцыі. Яны крыху як бы не перакрываюць адзін аднаго, але я думаю, што і тыя, і іншыя будуць досыць непрыемным сюрпрызам для беларускіх уладаў.