Пра любоў і цемру

«Пакінута без разгляду па сутнасці».

Прадстаўце, што вы ў крамешнай цемры. Здаецца, што вось-вось вочы прызвычаяцца і пачнуць адрозніваць сілуэты людзей і абрысы рэчаў, але нічога не адбываецца. Вочы не прывыкаюць. Вакол — усё тая ж крамешная цемра, густая і цяжкая.

Пры гэтым вы дакладна ведаеце, што ў цемры ёсць людзі. Вы крычыце ва ўвесь голас, клічаце на дапамогу, просіце адгукнуцца. Але ніхто не адгукаецца. Ніхто не адказвае. Ніхто нават не варухнецца, каб лёгкі шоргат раптам не стаў для вас арыенцірам. Усе застылі ў цемры, і толькі адзін чалавек мечацца і крычыць. Гэты чалавек — Марына Адамовіч, жонка Мікалая Статкевіча.

Марына заўсёды дакладна ведала, што ў Літву або ў іншую краіну могуць прымусова вывезці хоць увесь народ, толькі не Статкевіча. Як ён здолее застацца ў Беларусі — гэта ўжо іншая праблема: імправізацыя і маланкавае рашэнне ў канкрэтнай сітуацыі, калі няма часу нешта пралічваць і прадумваць. Дык што пытанне, ці згодзіцца Мікалай ехаць у Літву, было актуальным для каго заўгодна, толькі не для яе. А з улікам ягоных шматлікіх арыштаў і этапаў з турмы ў турму на працягу ўсяго іх сумеснага жыцця ў Марыны заўсёды быў дакладны алгарытм дзеянняў на любы выпадак. Досвед пошукаў Мікалая па турмах Беларусі шмат чаму навучыў. Толькі гэтым разам алгарытм не спрацаваў. Бо лукашэнкаўскія вырадкі перайшлі тую самую мяжу, да якой нармальны Homo sapiens нават наблізіцца не можа.

Пасля знікнення Мікалая з беларуска-літоўскай мяжы яна чакала нядоўга: надзея на тое, што муж усё ж такі зможа даць пра сябе знаць, хутка растварылася. І Марына падала заяву пра знікненне чалавека, як і належыць. Калі раней такія заявы прымалі праз трое сутак, то цяпер, наадварот, міліцэйскія чыны пераконваюць людзей, што не варта чакаць 72 гадзіны, лепш звяртацца адразу, калі падазраеш, што з родзічам здарылася бяда: так больш шанцаў знайсці чалавека. І ў адміністрацыю калоніі №13, адкуль вывезлі Мікалая, Марына звярнулася, і ў дэпартамент выканання пакаранняў — словам, па ўсіх адрасах. За доўгія гады турэмных тэрмінаў мужа яе дзеянні ўжо амаль дасягнулі аўтаматызму.

І вось два дні таму ў асабістым кабінеце на сайце «Обращения.бел» статус «на выкананні» змяніўся на «пакінута без разгляду па сутнасці». Прычым амаль адначасова — па зваротах і ў калонію, і ў ДВП. З пазнакай «без накіравання адказу». 22 дні ім спатрэбіліся, каб «змяніць статус».

А між тым тэарэтычна яны спакойна маглі б пачаць усю канітэль нанова, з усімі адпіскамі, з майстэрска выпляценымі словамі. Маглі б, напрыклад, узбудзіць новую справу — за незаконнае перасячэнне мяжы, дапусцім. Пашпарт быў? Пашпарта не было — вось і ўвесь склад. А далей — СІЗА, перадачы, адвакат, лісты, суд. Глядзіш, і людзі ўрэшце-рэшт супакоіліся б: ну так, асабісты выбар Статкевіча, нічога страшнага, ён да гэтага прывык. З’явіліся б новыя інфармацыйныя нагоды, новыя дэпартаваныя палітзэкі, новыя выкрыцці агентаў КДБ у эмігранцкіх структурах, новыя пункты парадку дня. І Мікалай Статкевіч стаў бы адным з многіх палітзэкаў. (Разумней за ўсё было б, вядома, проста пусціць чалавека ў Беларусь і наогул забыцца пра яго. Гэта магло б і жаданую для рэжыму негатыўную рэакцыю ў людзей выклікаць: маўляў, усіх вывозяць, а яму дазволілі застацца і нічога не зрабілі, чым гэта ён лепшы за іншых? Праўда, пра разумнасць у нашым выпадку наогул гаворкі не ідзе.)

Але беларускія карнікі, выкраўшы Статкевіча і схаваўшы яго ад людскіх вачэй невядома дзе, самі стварылі вобраз лідара, роўных якому ў Беларусі не было. Стварылі вобраз тытана, атланта, багатыра. Мікалай, праўда, заўсёды такім быў, але пра гэта ведалі не ўсе. Цяпер ведаюць усе.

І таму я не буду чарговы раз пісаць пра Мікалая. Бо ў сітуацыі, у якой апынулася яго сям’я, можна сцвярджаць толькі адно: рэжым помсціць яшчэ і Марыне. За тое, што не з’ехала. За тое, што не спрабавала ўгаварыць мужа пайсці ў Літву, калі яму ненадоўга далі тэлефон. За тое, што ўпарта працягвае яго шукаць. За тое, урэшце-рэшт, што ў іх саміх ніколі не будзе такіх жонак: разбягуцца пры першым сігнале трывогі.

А Марына брыдзе навобмацак у цемры. Вакол цемра і цішыня, быццам яна ў космасе. Але яна дакладна ведае, куды ідзе і каго шукае. Мікалай таксама гэта ведае. Ён проста не можа цяпер пайсці ёй насустрач: краты не пускаюць.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com