Апошняя восень «патрыярха»?

Новы дэкрэт №3 рыхтуе беларускі Майдан.

Вытрымка - незаменная якасць для палітыка. Вось толькі дзе яе ўзяць, калі за спіной - не Оксфард і пакаленнямі вывастраныя навыкі, а родныя «шклоўскія ўніверсітэты» ды настальгія па саўгасу «Гарадзец».

Увогуле, Аляксандр Рыгоравіч не стрымаўся і выпаліў: з 1 кастрычніка дэкрэт аб «дармаедах» вяртаецца. І нават пасля гэтага не спыніўся - нагаварыў на крымінальны артыкул аб парушэнні Канстытуцыі, запатрабаваўшы любой цаной прымусіць працаваць 300 тысяч чалавек.

Абноўлены дэкрэт №3 абудзіць такую масу праблем, што дата 1 кастрычніка можа стаць водападзелам у найноўшай гісторыі Беларусі. «У адзін дзень стане так, што «ўчора» будзе ўжо не вярнуць. Дзіўна, чаму Лукашэнка гэтага не разумее», - заявіў у інтэрв'ю Charter97.org былы следчы пракуратуры, кіраўнік праваабарончага цэнтра «Прававая дапамога насельніцтву» Алег Воўчак.

- Правадыр Беларусі зноў загаварыў пра неабходнасць прымусіць працаваць усіх пагалоўна. Як вы ацэньваеце ягоную заяву аб вяртанні дэкрэта аб «дармаедах»?

- І менавіта гэтыя словы, і сам дэкрэт аб «дармаедах» - гэта грубае парушэнне Канстытуцыі. Улады не хочуць разумець яшчэ і таго, што дэкрэт №3 супярэчыць міжнародным дамовам Беларусі. І гэта дае магчымасць задзейнічаць для барацьбы супраць яго і Міжнародную арганізацыю працы, і міжнародныя праваабарончыя структуры.

Рэанімацыяй гэтага дэкрэта ўлады паказваюць сваю палітычную слепату. Сістэма рухаецца да таго ж фіяска, да якога яна ішла два гады таму, прымаючы першапачатковую рэдакцыю закона аб «дармаедах». Дэкрэт трохі «мадэрнізавалі», але ўсе складанасці, якія выкліча ягонае ўваходжанне ў дзеянне, улада не прыбрала і не прыбярэ.

Выйсце тут адно: раз і назаўжды скасаваць дэкрэт. У крайнім выпадку - увесці на яго поўны мараторый, калі наверсе ўжо так містычна баяцца слова «скасаваць».

Нават калі пасля многіх «мадэрнізацый» застанецца невялікая група людзей, якая павінна будзе плаціць падатак - усё роўна гэта будзе парушэннем правоў чалавека. Гэтае пытанне будуць падымаць на міжнародным узроўні палітыкі і праваабаронцы, а пасля першых «лістоў шчасця» беларусы пачнуць абурацца, пісаць скаргі, супраціўляцца, а затым - выходзіць на Плошчу. Па краіне пракоціцца хваля стыхійных мітынгаў, як гэта было вясной. Толькі гэтым разам можа быць яшчэ мацней, бо становішча людзей значна пагоршылася.

Я як раз вяртаюся з паездкі ў рэгіёны, у Віцебскую вобласць. Размаўляў з людзьмі ў Полацку. Нават у такім адносна вялікім горадзе ў людзей наогул няма працы! Ёсць адзін шклозавод, уладкавацца на які можна толькі маючы моцную пратэкцыю. Я меў зносіны ў Полацку з былымі афіцэрамі МУС, якія вымушаныя былі звольніцца. Многія з іх трапляюць у «пенсійную пастку», але галоўнае - яны не могуць знайсці працу. І ім з 1 кастрычніка зноў прапаноўваюць пайсці ў «дармаеды». Зразумела, што ўлада такім чынам настроіць супраць сябе самыя шырокія пласты насельніцтва, у тым ліку і тых, хто звязаны з забеспячэннем парадку.

І гэта сітуацыя ў Полацку. А ў больш дробных гарадах ўсё яшчэ выбуханебяспечная сітуацыя. З размоў з людзьмі мне стала зразумела: беларусы выдатна ведаюць, як да іх ставіцца ўлада, і яны ёй нічога не заплацяць. Больш за тое, яны гатовыя пратэставаць. Восенню зноў будзе пратэст.

Менавіта таму рэжым вырашыў «нейтралізаваць» такога буйнога палітыка і лідара незалежных прафсаюзаў, як Генадзь Фядыніч. Ператрусы ў офісах прафсаюза РЭП у Менску і Беларускага незалежнага прафсаюзу ў Салігорску - гэта прытоены страх перад восеньскімі пратэстамі.

- Лукашэнка з уласцівай яму беспардоннасцю выказаў сваю асабістую пазіцыю па дэкрэце. Ну вось, яго міністр працы прыадчыніла некаторыя палажэнні «дапрацаванага» закона. Па словах Ірыны Касцевіч, «дармаеды» павінны плаціць за медыцыну і іншыя сацыяльныя паслугі дзяржавы. Як гэта разумець?

- І гэта таксама - грубае парушэнне нашай Канстытуцыі. Адразу ж, у першым артыкуле, там чорным па беламу гаворыцца: Рэспубліка Беларусь - гэта сацыяльная дзяржава. Дзяржава абавязана гарантаваць сацыяльную абарону, і мы не павінны за яе расплачвацца незалежна ад таго, працуем ці не. Медыцына павінна абслугоўваць нашых грамадзян незалежна ад іх роду заняткаў - гэта канстытуцыйны абавязак дзяржавы.

Адмова ў меддапамозе стане з боку ўлады грубейшым праколам і ў сферы правоў чалавека, і ў галіне сацыяльнай палітыкі. Гэта будзе вельмі неасцярожны крок, пасля якога вярнуць усё, як «учора», уладам будзе практычна немагчыма.

Мне нават цяжка ўявіць, наколькі абурыць людзей такая гіпатэтычна магчымая сітуацыя: ідзе беспрацоўны чалавек, яму стала дрэнна - і па дэкрэце №3 яму адмовілі ў дапамозе. Лекары проста абавязаны аказваць дапамогу любому чалавеку! Думаю, людзі проста не будуць выходзіць з паліклінік, патрабуючы выканання сваіх законных правоў. І сімпатыі народа будуць на баку тых беспрацоўных, што пратэстуюць у паліклініках.

Адбудзецца тое, пра што неаднаразова казалі, папярэджваючы ўладу: у грамадстве будзе назапашвацца незадаволенасць. Людзі ў рэгіёнах ужо вельмі ўзлаваныя адсутнасцю працы і грошай. Калі яшчэ і бясплатную меддапамогу не будуць аказваць - гэта ўсё, мяжа. Людзі адкладуць усё і пачнуць збірацца на масавы пратэст, каб абараніць свае правы.

- А як вам ідэя ўладаў, агучаная той жа Ірынай Касцевіч - стварыць татальную базу звестак з інфармацыяй аб тым, чым займаецца кожны беларус?

- Зноў жа, груба парушаючы Канстытуцыю, улада хоча ўварвацца ў наша асабістае жыццё. Ад такіх заяў вее намерам на парушэнне недатыкальнасці жылля, таямніцы перапіскі, свабоды перамяшчэння. Кожны з нас мае права свабодна перамяшчацца і не даваць справаздачу - дзе і як ён працуе ці не працуе наогул.

Складанне татальных спісаў - гэта не толькі вялізная растрата грошай. Гэта тое, што можа прывесці да непрадказальных для ўлады наступстваў. Такое ўражанне, што Лукашэнка ўжо не кантралюе сітуацыю. Няўжо ён не бачыць і не разумее: у краіне наспявае восеньскі Майдан. І яго дзейсна «рыхтуе» яго адміністрацыя і найбліжэйшае асяроддзе.

Новы дэкрэт аб «дармаедах» настолькі на слыху цяпер у народа, што 1 кастрычніка можа стаць пераломным днём у беларускай гісторыі. Больш за тое, пра дэкрэт добра ведаюць на міжнародным узроўні, у ЗША, у ААН. І ўсюды яго рэанімацыя можа прывесці да бурлівых наступстваў. Усе ўзбударажаныя з таго самага моманту, як была зроблена заява аб вяртанні дэкрэта №3.

Логікі ў дзеяннях уладаў няма. У грамадстве і так неспакойна. Людзі пазнаюць на вуліцах праваабаронцаў, лідараў апазіцыі, вітаюцца, спыняюцца, распавядаюць пра сваё незадавальненне, аб крытычнай жыццёвай сітуацыі. Хай вышэйшыя дзяржчыноўнікі паездзяць у грамадскім транспарце, у прыгарадных аўтобусах - яны даведаюцца шмат цікавага пра сябе і пра Лукашэнку. Можа, зразумеюць, што яны проста рыхтуюць народны Майдан гэтым дэкрэтам.